استفاده از گياهان براي فعال سازي سطوح و تزيين و رويكردي نو به ديوارنگاري شهری

یک گرد آوری و متا آنالیز

 

محسن حاجی صادقیان

 

چکیده:

تحقیق حاضر یک تحقیق کاربردی است که سعی شده است در آن با تلفیق هنر و طبیعت روش های عملی برای توسعه ی دیوارنگاری گیاهی را ارائه نماید. مبنای این تحقیق ویژگی های طبیعی گیاهان است که در تقابل با متد ها و سبک های مختلف هنر دیوارنگاری گیاهی قرار گرفته و ظرفیت ها و محدودیت های گیاهان مورد استفاده را تبیین میکند. ماهیت این پژوهش کیفی بوده و روش تحقیق توصیفی است.

مقدمه:

دیوار نگاری به چیزی بیشتر از ترسیم در اندازه ی بزرگ روی دیوار اشاره دارد و تفاوت و تمایز بین این دو در مجموعه ویژگیهای زیبایی شناسانه و ضرورت های فنی بسیار متغیر است. از جمله تفاوت های دیوار نگاری با نقاشی می توان به ماندگاری مکان اجرای اثر یا جدایی نا پذیر بودن نقاشی از بنا اشاره نمود. امروزه نقاشي ديواري از نظر ايجاد تأثيرات قوي بصري و آفرينش‌ زيبايي و هماهنگي فرم و ريتم، نقش ارزشمندي در آثار معماري و زيباسازي شهري دارد. اين رشته هنري اگر به درستي شناخته شود و به درستي به اجرا درآيد، با توجه به فضاهاي زيبا و باشكوهي كه به وجود مي‌آورد مي‌تواند با هنر معماري تلفيق شود، همچنين اين توان و اهميت را در خود دارد كه با فرهنگ و هنر هر ملتي در آميخته و به آن ارزش و اعتبار والايي دهد. دیوار نگاری علاوه بر جنبه های تزئینی به علت تعامل ویژه با محیط و مخاطب به هنری چند بعدی تبدیل شده است. به طوریکه امکان تجربه دیگر گرایش های هنری را در خود فراهم کرده است. با پیشرفت تکنولوژی امروز دیگر اجرای هنر به تکنیک، مواد و مصالح محدود نیست و با تنوع در مواد و مصالح جدید میتوان فرم ها و ارزش های بصری متفاوتی ایجاد کرد. از طرف دیگر دیوارنگاری بایستی با تعاریف و نیاز های جدید جامعه ی مدرن  همخوان شود و در مسیر طراحی شهری مدرن و مطابق با اصول توسعه ی پایدار و محیط زیست پیش رود. امروزه هنرمندان علاوه بر مواد و مصالح گذشته به استفاده از موجودات زنده برای خلق اثر خود روی آورده اند تا بتوانند نیاز های جدید را به زبانی نو پاسخ گفته و در عین حال هماهنگ با محیط و فضای شهری بوده و آثار آنها از تنوع کافی برخوردار باشند.

 

طبقه بندی آثار دیوار نگاری گیاهی:

با توجه به این نکته ی مهم که در نقاشی دیواری تنها دیوار به عنوان بستر نیست، بلکه از هر سطحی که قابلیت فعال شدن را دارا باشد میتوان به عنوان بستر استفاده کرد هرچند از معنی دیوار در اذهان عمومی دور باشد. مانند کف، سقف، ستون، گنبد، مناره، نرده و.... دیوارنگاره های گیاهی از نظر ساختاری به دو دسته تقسیم می شوند: دیواره نگاره های عمودی و افقی که ویژگی های بصری و زیبا شناختی و بیانی آن ها به شرح زیر است:

جذابیت بصری واقعی برای مخاطب به واسطه ی استفاده از بافت، فرم و رنگ گیاهان زنده،

پرهیز از جزئی نگاری و کلیت پردازی در اجرای این آثار،

 تنوع آثار و مواد استفاده شده در دیوارنگاره ها به اندازه ی تنوع زیستی گیاهان،

 هماهنگی این آثار با شرایط متغیر محیط و فصل ها،

ارتباط عام با مخاطبین از هر طبقه ی اجتماعی و هر گروه سنی،

ایجاد فضای چند بعدی و مینویی از طریق ارتباط با حواس پنجگانه مخاطب و ایجاد ویژگی حس مکان. همچنین این آثار را از نظر بصری  می توان به سه دسته: فرمی، هندسی وترکیبی تقسیم نمود. (زهرا مالکی پور-1389)

1. دیوارنگاری گیاهی عمودی. این دسته از دیوارنگاری های گیاهی بر سطوح ایستاده انجام میگیرند که خود دارای دو متد اجرایی است:
   
   
   
   
   1. دیوارنگاری گیاهی بربستر گیاه: در این متد درواقع نگاره و دیوار قابل تفکیک نبوده و گیاه هم نقش دیوار را بازی میکند هم نگاره.
   
   
   2. دیوارنگاری گیاهی بر بستری غیر از گیاه
   
   
   
   


2. دیوارنگاری گیاهی افقی. در این دسته، بستر دیوارنگاری میتواند سقف، زمین یا هر سطح افقی دیگری باشد.

برای خلق یک اثر دیوارنگاری گیاهی عوامل مختلفی باید مورد سنجش قرار گیرند. این عوامل را میتوان به دو دسته قابل تغییر و غیر قابل تغییر طبقه بندی کرد.

عوامل غیرقابل تغییر شامل: اقلیم، آب و هوا، ویژگی های بومی، ویژگی های فرهنگی و...

عوامل قابل تغییر شامل: گیاهان کاندیدا برای استفاده، بستر، فرم و...

البته پیشرفت تکنولوژی مدرن هر روز بیش تر از پیش به سمت کنترل شرایط محیطی و تغییر آن بنابر سلیقه ی انسان پیش میرود. به نحوی که میتوان با استفاده از تکنیک های جدید عوامل غیرقابل تغییر را نیز در محدوده ی دیوارنگاری کنترل کرد. به عنوان مثال با استفاده از تراریوم ها میتوان شرایط اقلیمی و آب و هوایی را کنترل کرد.

برای انتخاب گیاهان کاندیدا برای استفاده در هر متد باید به پارامترهای مختلفی توجه شود. مجموعه ی این پارامترها در چارچوب یک پاردایم کلی با عنوان مفهوم توسعه ی پایدار قرار میگیرند. در ادامه پس از ارائه ی تعاریف مفاهیم بنیادی چون اقلیم، آب و هوا، توسعه ی پایدار و... به تبیین متدهای مختلف و گیاهان مناسب برای هر متد میپردازیم.

 

 

مفاهیم:

1. توسعه ی پایدار:

اصطلاح توسعه پایدار در اوایل سالهای دهه ۱۹۷۰ درباره محیط و  توسعه بکار رفت.

کمیسیون جهانی محیط زیست، توسعه پایدار را این گونه تعریف کرد: «توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاری‌ها، سمت گیری توسعه تکنولوژی و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد.»

توسعه پایدار توسعه‌ای است که نیازهای فعلی خود را بدون خدشه‌دار کردن به توانایی نسل آینده برآورد ساخته و نیازهای خود را پاسخ گوید. در این تعریف حق هر نسل در برخورداری از همان مقدار سرمایه طبیعی که در اختیار دیگر نسل‌ها قرار داشته به رسمیت شناخته شده است.

این مفهوم تلاش می‌کند تا به نحو روشن تری نتایج آینده رفتارهای کنونی را مورد توجه قرار دهد. توسعه پایدار زمینه‌های مختلفی را مورد توجه قرار می‌دهد:

• تاثیر گازهای گلخانه‌ای،


• تغییرات آب و هوائی،


• تخریب لایه ازن،


• تخریب زمین،


• کاهش منابع غیر تجدید پذیر،


• آلودگی هوای شهرها و ...

2. اقلیم

اقلیم به شرایط آب و هوایی یک منطقه جغرافیایی نظیر دما، رطوبت، فشار اتمسفر، باد، بارش و سایر مشخصه‌های هواشناسی در مدت زمانی نسبتاً طولانی نسبت داده می‌شود. در هواشناسی معمولاً شرایط حال حاضر آب و هوا مورد بررسی قرار می‌گیرد در حالی که در اقلیم‌شناسی مشخصه‌های درازمدت آب و هوا مورد توجه‌است.

3. آب و هوا

آب و هوا عبارت از آثار و شرایط و عوارض طبیعی در یک جو (هوا کره یا اتمسفر) معین و در یک دوره زمانی ثابت است.این اصطلاح معمولاً در مورد فعالیت شرایط و اوضاع عوارض طبیعی در یک دوره کوتاه مدت (چند ساعت یا چند روز) به کار می‌رود.هرچند این واژه در موارد کلی‌تری نظیر آب و هوای زمین نیز به کار می‌رود.

4. آلودگی های صوتی

انتشار صدا بسته به اینکه در محیط باز یا بسته صورت پذیرد رفتار متفاوتی دارد . در یک محیط باز امواج صوتی بدون برخورد به مانع روند انتشار را تا مرز تباهی ادامه می دهند .شرایط محیطی تاثیر غیر قابل انکاری در چگونگی انتشار صدا دارد . گرچه انسان به سرو صدا عادت کرده ولی در حقیقت آلودگی صوتی یک عامل خستگی بوده و ظرفیت کار انسان را چه در مشاغل فکری و چه در شغل های بدنی و ساده کاهش میدهد آلودگی صوتی روی وضع روانی و روحی شخص اثر کرده ، باعث اشکال در تطابق یافتن انسان با محیط کار وحتی اجتماعی و خانواده می شود که نتیجه آن کاهش بازده کار می باشد . تاثیر دما و تاثیر باد دو عامل مهم در چگونگی انتشار صوت هستند . یکی از راهکارهای موثر در کاهش سرو صدای ناخواسته و آلودگی صوتی استفاده از گیاهان است. استفاده از گیاهان تنها برای کاهش تراز صدا در فرکانس های بالا موثر می باشد . خاصیت پراکنده سازی امواج صوتی توسط پوشش گیاهی به مراتب بیشتر از خاصیت جذب کردن آنها است . در نتیجه درختان بلند با کاهش دادن سرعت باد موجب عدم هدایت امواج صوتی به طرف شنونده شوند و می توانند به عنوان عایق صوتی در مقابل آلودگی صوتی مورد استفاده قرار گیرند .

انتخاب گونه

اولین قدم در طراحی فضای سبز و دیوار نگاری گیاهی در یک مکان، انتخاب گونه های مناسب برای آن مکان بوده است. بطور کلی سه عامل مکانی، اجتماعی و اقتصادی در انتخاب گونه های مناسب دخیل اند. در ذیل مجموع عواملی که راستای انتخاب گونه های گیاهی هر مجموعه علاوه بر گیاهان مقاوم و سازگار با شرایط اکولوژیکی منطقه مد نظر اند و می بایست لحاظ گردند، توضیح داده شده است. این عوامل بر مبنای اصول طراحی منظر بیان شده است.

گیاهان با نیاز آبی پایین

مقاومت در برابر خشکی از فاکتورهای مهم انتخاب گیاهان است. گیاه بوسیله ریشه های عمیق، خار، گوشتی بودن ساقه و برگ در مقابل خشکی مقاومت می کند. با کاشت این گیاهان در سایر هزینه از جمله نگهداری، نیروی کارگری، مقادیر زیاد آب صرفه جویی می گردد.

گونه های مناسب با طول عمر زیاد

هزینه کاشت رابطه مستقیمی با زنده مانی (بقا) گونه های گیاهی دارد. خرید و کاشت یک گونه گران که نرخ بقای زیادی دارد نسبت به کاشت گونه ای ارزان با امکان بقای کم ارجح می باشد.

گونه های بدون ایجاد آلرژی

سیستم OPALS پتانسیل گیاه را برای ایجاد آلرژی بوسیله مقیاسی از یک تا ده اندازه می گیرد. بهترین گونه ها آنهایی هستند که در دامنه OPALS بین ۱ تا ۴ قرار می گیرند. هرچه عدد بزرگتر شود خطر آلرژی زایی بیشتر می گردد. پس باید حتی المقدور در مکانهایی که در مجاورت معابر قرار دارند این گونه ها کشت نشوند.

 

 

گیاهان با اثر آللوپاتی

برخی گونه ها با آزاد سازی ماده شیمیایی به محیط اثرات زیان آوری دارند. این واکنش اثر آللوپاتیک (Allelopathy ) میگویند. این اثر مشابه کُند کننده های رشد شیمیایی عمل می کند و سبب کاهش رشد یا گیاهان مجاور می گردد. جهت جلوگیری از هزینه های مجدد واکاری گونه های معدوم شده، باید حتی المقدور این گونه ها کشت نگردند یا با فاصله کشت انجام شود.

گیاهان کم توقع

از منظر اقتصادی هرچه گیاه با محیط سازگارتر باشد هزینه نگهداری کمتر دارد. البته این بدان معنی نیست که فقط گیاهان کم توقع، بردبار و کم هزینه به هر فرم و شکل که هستند در فضای سبز کاشته شوند بلکه باید سعی نمود تا حتی الامکان هزینه ها با هدف و منظور خاصی که از احداث فضای سبز وجود دارد مطابقت داشته باشد.

گونه هایی که به هرس و فرم دهی کمتری نیاز دارند

انتخاب گیاهان متناسب با عرض عرض مسیر امری بسیار مهم است. ابعاد درختان و فواصل آنها باید به گونه ای باشد که حاشیه مسیر خودنمایی داشته باشند. در مسیرهای باریک درختان کشیده و در مسیرهای پهن درختان با تاج گسترده زیبایی بیشتری دارند. ارتفاع آنها هم بستگی به ابعاد مسیر دارند. از آنجاییکه مصالح ساختمانی مختلف بر روی رشد طبیعی درخت تاثیر دارد، اگر انتخاب صحیح باشد گونه های مجاور ابنیه نیاز به سرزنی مداوم و هرس پی در پی نخواهند داشت.

گونه ها بدون ظواهر منفی

ظواهر منفی عواملی هستند که سلامت عمومی را تهدید نمی کنند اما منجر به عدم رضایت عمومی می شوند (در رابطه به درختان). میوه دهی بیش از حد، مدت زمان ریزش برگها، ریختن پوست درخت، تولید ریشه های جانبی و بوهای بد همگی از این مشخصات هستند.

گونه های با مواد مترشحه کمتر

گونه هایی که صمغ ترشح می کنند و آفاتی مثل شته دارند نباید کاشته شوند. ترشحات باعث جلب حشرات و پرندگان مزاحم یا ریختن صمغ روی ماشینها می شوند. برخی گونه ها نیز در طول فصل رویش مقادیر زیادی لاشریزی دارند که شامل ریزش برگ و گل و شاخه و میوه می باشد. هزینه های مربوط به نظافت و جمع آوری لاشبرگ به وسیله انتخاب گونه مناسب صرفه جویی می شود.

گیاهان جایگزین پرچین

پرچین به دیواره سبز انبوه متشکل از گیاهان کاشته شده به صورت ردیفی در فواصل مناسب گویند. در میان گونه های گیاهی، انواع زیادی وجود دارند که به دلیل رشد انبوه و داشتن خاصیت شکل پذیری برای ایجاد پرچین مناسبند. پرچینها همیشه سبز یا خزان کننده، کوتاه، متوسط یا پا بلند، گلدار یا بدون گل هستند. همیشه سبزها بعلت سبز بودن حتی در زمستان حائز اهمیت می باشند. از انواع همیشه سبز ها می توان به سوزنی برگان اشاره کرد. خزان کنندگان درختان یا درختچه هایی هستند که در فصل زمستان برگهای خود را از دست می دهند و در صورت رعایت فاصله کاشت و هرس صحیح به صورت انبوه در می آیند و برای پرچین مناسبند. این گروه در طول سال با تغییر رنگ برگها جلوه های خاصی به پرچین می بخشند.

گیاهان جایگزین چمن

عملیات احداث و نگهداری چمن کاریها پر هزینه و وقت گیر است و نیاز به نیروی کار متخصص و آب فراوان دارد. با اندک بی توجهی در هر یک از مراحل عملیات احداث لطمه ای شدید به چمن وارد می آید. در صورتیکه با کاشت گونه های جایگزین می توان در اندک زمانی کل زمین مورد نظر را با هزینه ای اندک پوشش داد. با گزینش این گونه ها نگهداری، سرزنی و کوددهی کاهش می یابد. در بحث فضای سبز نقاطی به نام نقطه کور معروفند. در نقاط سایه افکن درختان تنومند که به سبب وجود خاک فقیر و ریشه های سطحی و برجسته در آنجا کاشت چمن امکانپذیر نیست می توان کشت جایگزین انجام داد. مزایای این گونه ها عبارتند از : سازگاری با شرایط جوی منطقه، سازگاری با اراضی آهکی و فقیر، تنوع در شکل و رنگ گل و برگ، انبوهی بوته ها و حذف علفهای هرز، انبوهی گل در گونه ها، قابلیت تکثیر، تاثیر بیشتر نسبت به چمن در پالایش هوا، مقاومت در برابر آفتاب تند است.

اما با نگاه دقیق تر و تخصصی تر و با رعایت اصول توسعه ی پایدار باید به موارد دیگری نیز توجه نمود از جمله:

عدم استفاده از گونه های مهاجم یا گونه هایی که قابلیت مهاجم شدن را دارا میباشند:

به گونه هایی که توسط عوامل طبیعی یا انسانی از اکوسیستم خود جدا شده و وارد یک اکوسیستم جدید میشوند گونه های مهاجر میگویند. مهاجرت یکی از راههای بقای گونه ها بوده و در شرایط طبیعی معمولا عامل مثبتی است. اما در برخی موارد گونه ی مهاجر آنقدر با محیط جدد سازگاری یدا میکند و ازدیاد نسل انجام میدهد که گونه های بومی منطقه در رقابت با آن شکست خورده و تدریجا از اکوسیستم منطقه حذف میشوند. به ان گونه ها که معمولا تاثیرات مخربی بر زیست بوم ها دارند گونه های مهاجم گفته میشود.

استفاده از گونه های بومی و در معرض انقراض به منظور حفظ و باز یابی آنها

متاسفانه بسیاری از گونه های گیاهی ارزشمند ایران در معرض انقراض قرار دارند اما سرمایه گذاری لازم برای احیای آنها به دلایل مختلف انجام نشده است. استفاده از این گونه ها در دیوارنگاریها میتواند هم به معرفی بیشتر آنها و جلب نظر سرمایه گذاران و هم به حفظ بقای آنها حداقل در فضای سبز کمک کند. از طرفی گیاهان بومی هر منطقه تناسب بیشتری با روحیات و فرهنگ مردم آن منطقه دارند. همچنین با اینکار میتوان از خروج ارز از کشور در ازای واردات گل به میزان چشمگیری کاست.

 

 

عدم استفاده از گونه هایی که منجر به تغییر اکوسیستم یک منطقه میشوند

با توجه به اینکه همه ی عوامل محیطی در یک اکوسیستم مانند حلقه های یک زنجیر بهم متصل اند و از هم تاثیر میپذیرند، ورود یک گونه به یک منطقه حتی در حد محدود نیز میتواند کل اکوسیستم را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال ورود گونه ای مثل چمن که رطوبت خاک را حفظ میکند، بر جمعیت کرمهای خاکی تاثیر میگذارد. افزایش جمعیت کرمهای خاکی منجر به افزایش گونه های شکارچی مانند گنجشک سانان میشود. افزایش جمعیت گنجشک سانان به نوبه ی خود نیاز به غذای بیشتررا ایجاد میکن و نتیجتا استفاده از میوه ها و بذرهای سایر گیاهان به عنوان غذا افزایش میابد. مصرف دانه های گیاهان سبب کاهش تعداد آنها در فصل بعد رویش میشود و زنجیره به همین نحو ادامه میابد بطوریکه طی چند سال میتواند چهره ی یک منطقه را به کلی دگرگون کند.

ویژگی های گونه های مختلف گیاهی

در دیوار نگاری گیاهی یکی از ارکان اصلی آشنایی طراح با گیاهان متنوع و خصوصیات گیاهان مختلف برای منظورهای خاص میباشد . در اینجا اجمالاً به تعدادی از گیاهانی که برای طراحی مناسب می باشند اشاره شده است .

درختان مقاوم به گرد و خاک: عرعر- زالزالک- ژینکو- چنار- لیلکی امریکایی- ماگنولیا- بیدمجنون- اقاقیا- داغداغان

گیاهان جاذب پرنده: یاس وحشی – زیتون-زغال اخته – امین الدوله- پیروکانتا- خاس- اسپیره – یاس خوشه ای – انگور زینتی – نارون- زالزالک

گیاهان دارای بافت خشن : عرعر- ماگنولیا- انجیر – خرمالو- نخل زینتی – شاه بلوط هندی

دارای بافت نرم: ابریشم – لیلکی- ابریشم مصری- بید

گیاهان معطر: سرو ناز- برگ بو – گل یخ – سنجد- یاس خوشه ای-  اقاقیا- نمدار- پائولونیا- ماگنولیاو...

گیاهان دارای رشد کم: کریپتومریا- زیتون معمولی – ماگنولیا – برگ بو- انجیر - زالزالک- سوفورا

درختان سریع الرشد: سرو نقره ای- عرعر-دم موشی- زیتون تلخ- چنار- سدروس- افرا سیاه- اقاقیا- پائولونیا- توت امریکایی-لاله- ابریشم

گیاهانی که در زمستان جلوه دارند: بید مرجانی- بید فری-  فندق- گیلاس- سوزنی برگان مانند سرو کوهی رونده – سرو سیمین – انواع کاجها و سروها – پهن برگان همیشه سبز مانند ماگنولیا تابستانه -آکاسیا- شمشاد - گل یخ – یاسمن زمستانی

درختان بر گ قرمز: افرای ژاپنی- افرای چناری برگ قرمز- گوجه گل- فندق – زرشک – انجیلی در پاییز- توری در پاییز و ...

گیاهان الوان : ارغوان – سیب گل – میموزا – طاووسی – توری-  ماگنولیا زمستانه – ماهونیا – پیراکانتا - دوتسیا

درختان مقاوم به سایه: سرخدار- دوگلاس – سکویا – نوئل – ممرز- هدرا - راش - شمشاد خزری

درختان مقاوم به بادهای دریایی و آب شور: کاجها – ایلان – گل ابریشم – زبان گنجشک – توت – صنوبر وسپیدار – اقاقیا – گز

گیاهان مقاوم به سرما: سرو نقره ای- کریپتومریا – چینی – به ژاپنی – ابریشم مصری- ماگنولیا

گیاهان مناسب کاشت در شیبها: ارغوان - سنجد و...

گیاهان پوششی مناسب کاشت در زیر درختان: سالوی وحشی - قاصدک - سنگ ترشک شبدری - پوتنتیلا.

گیاهان مناسب جلوگیری از فرسایش خاک : توسکا قشلاقی- چنار- بید مجنون – اقاقیا – توت امریکایی – سرو نقره ای

درختان آبدوست: چنار – توسکا- بیدمجنون- درخت لاله و...

درختان بادشکن: توت امریکایی – سرو نقره ای – سرو خمره ای- اقاقیا – زالزالک- نمدار- سدروس - گردو

مناسب خاک اهکی: زیتون معمولی – زربین – سروخمره ای – چنار-  زبان گنجشک

گیاهان مناسب خاک اسیدی: عرعر- لیلکی امریکایی – توسکا قشلاقی – اقاقیا

درختان آشغال ریز: زیتون تلخ - زیتون معمولی - اقاقیا- انواع توت، نارون و...

درختان دارای ریشه سطحی: ابریشم - آیلان - سرونقره ای.

مقاومت به حرارت

1).درختان مقاوم به گرما : پسته—عناب—زیتون--فیلیفرا

2).درختچه های مقاوم به گرما : طاووسی---توری---سه رنگ

3).رونده های مقاوم به گرما : گل کاغذی و.....

4). درختچه های مناسب برای خاکهای گرم : گل ختمی، مورد، درخت مرجان.

مقاومت به سرما

1).درختان مقاوم به سرما : کاج، ماگنولیا، سروها، سدرها

2).درختچه های مقاوم به سرما : زرشک، شیر خشت، طاووسی، پیروکانتا،  شمشاد، برگ نو، سرو خزنده

3). گلهای مقاوم به سرما : کلماتیس، هدراهلیکس

4). درختچه های مناسب برای خاکهای سرد : زرشک، شیر خشت، میخک هندی، کاملیا

 آب و هوا

1). درختانی که به شرایط خشکی هوا مقاومند : زیتون، عناب، آکاسیا، گز شاهی، سنجد

2).درختچه هایی که خشکی خاک را تحمل می کنند : طاووسی، خرزهره، شاه پسند درختی

3). درختانی که خاکهای خیس را تحمل می کنند : کبوده، توسکا، اکالیپتوس، بید ، چنار

4). درختچه هایی که به خشکی هوا مقاومند: زرشک، توری، پیروکانتا، انار، پیچ اناری، یاس ایرانی

5). درختانی که رطوبت هوا را تحمل می کنند: ماگنولیا، درخت مرجان، اکالیپتوس

 خاک

1). گیاهانی که نیاز به خاکهای حاصلخیز دارند: ماگنولیا، جونیپروسها، زرشک، انواع ختمی، فنیکسها، بداغ، سه رنگ، میخک هندی و...

2). گیاهانی که خاکهای فقیر را تحمل می کنند : زیتون—کاجها—طاووسی—پیچ امین الدوله—درمنه

3). گیاهانی که خاکهای سبک را تحمل می کنند : زیتون –آکاسیا—برگ بو—یاسمن

4). گیاهانی که خاکهای سنگین را تحمل می کنند : ماگنولیا—کاج—ازگیل—انار—سه رنگ—توری—پیروکانتا-شیر خشت و...

5). گیاهانی که خاکهای کم عمق را تحمل می کنند: اقاقیا—آکاسیا—فنیکسها-انار—سماغ—پیروکانتا و...

6). گیاهانی که خاکهای عمیق را تحمل می کنند: کافور—چنار—بلوط—کاج مطبق—سدروس و...

7). گیاهانی که خاکهای قلیایی را تحمل می کنند : زیتون—ازگیل—اکالیپتوس—کبوده—گردو—شمشاد—برگ بو—انار—مورد—پیچ امین الدوله و...

8). گیاهانی که خاکهای شور را تحمل می کنند: اقاقیا—گز—عرعر—زبان گنجشک—توری—انار—پسته—توت--.....

9). گیاهانی که به خاکهای اسیدی مقاومند : ماگنولیا—کاج—کاملیا—آزالیا—میخک هندی—و...

10). گیاهان مناسب برای خاکهای دستی : داردوست—سماغ –طاووسی—کاجها—جونیپروسها—پیچ امین الدوله و...

 آفتاب دوست وسایه دوست

1). انواع گیاهان آفتاب دوست: عرعر—ابریشم—توسکا—زالزالک—سنجد--ژینکو—گردو—توت—چنار—دم موشی --شیر خشت—شاه پسند—توری—طاووسی—ارغوان—گل کاغذی—ساعتی—یاس—رز رونده-و....

2). سایه دوستها : شمشاد—آزالیا—گل شراب—داردوست—مو چسب – نارون—بلوط—افرا--

 باد

1). گیاهان مقاوم به باد : کافور—زیتون—کاج مطبق—فیکوس—فنیکس-کاج

2). گیاهان حساس به باد : موز—مرکبات—افرای زینتی—و....

سرعت رشد

1). کند رشدها : کافور—سرو خمر های ماگنولیا—سه رنگ—هدرا هلیکس

2). سریع الرشد : بید—آکاسیا—پیرو کانتا—دم موشی—زیتون تلخ و...

Smog

گیاهانی که به ترکیبی از دود و مه ( در شهرها) مقاومند:

چنار—عرعر—ماگنولیا—بید—توت—کبوده—اقاقیا—خرزهره—شمشاد—برگ نو—گل کاغذی—و....

 گیاهان کم آفت یا بی آفت

ابریشم—آکاسیا—سرو خمر های—خرزهره—آتریپلکس—طاووسی—گل کاغذی—و....

گیاهان مناسب برای کوهستانها : ابریشم—گوجه گل—دم موشی—شمشاد—مورد—سه رنگ—رزها و...

 فرم و ظاهر درخت

1). ستونی : سرو شیراز—سکویا –کبوده

2). عمودی : زبان گنجشک—ماگنولیا—گز شاهی—گوجه گل توری—برگ نو—شمشاد—ختمی

3). گیاهان باتاج باز : گردو—بلوط—به ژاپنی—یاس ایرانی—

4). گیاهان با تاج گرد : کاج –نارون—مرکبات—زیتون—بلوط—

5). " با تاج مخروطی : توسکا—سرو خمر ه ای—دیو دار

6). " با حالت افتاده : بید مجنون –توت مجنون – برخی اکالیپتوسها و...

7). " با حالت خوابیده : سماغ –شیر خشت—آتریپلکس—یاس ایرانی

 گیاهان مناسب برای پشت زمینه : کاجها—چنار—افرا—نارون—سرو شیراز و...

 گیاهان تک درخت در چمن : ماگنولیا—سرو نقره ای—کاج مطبق—خرمالو—جوالدوز-و...

 گیاهان مناسب برای باد شکن : کاج –گز شاهی—سرو شیراز—اکالیپتوسها و...

 گیاهان مناسب برای سر دیوارها و تراسها : انواع پیچ ها—ابشار طلایی—یاسمنها –گل کاغذی و..

 گیاهان مناسب در چمن : سدروس—دیودار—یاس زرد—سه رنگ—شیشه شوی-برگ بو –پیرو کانتا

 گیاهان مناسب در ظروف کاشت : مرکبات –گل کاغذی—آزالیا—یاسمن و...

 گیاهانی که به ساختمانها خسارت می زنند( بر اثر نفوذ ریشه)

کبوده ( رعایت فاصله 11 متر) –بلوط ( 9متر)-- اقاقیا ( 7 متر) –چنار ( 5 متر)-- آلبالو (3 متر) –سیب و گلابی (4 متر )-- افرا (6 متر ) – ون (6 متر ) و...

ارتفاع:

ارتفاع گیاهان یکی از ملاحظات مهمی است که در تعیین کارایی گیاهان در دیوارنگاری باید در نظر گرفته شود.

•بسته به خط دید انسان در حالت های مختلف رفتاری، میزان خصوصی بودن یا جداسازی از جداکننده ها به دست می آید.

•ارتفاع قرار گیری انسان تعیین کننده اندازه حصارها، درختچه ها، درختان و کلیه عناصر قائم و بالای سر است.

درختچه ها بر حسب اتفاعشان در مکان خاصی مورد استفاده قرار می گیرند ولی عمده استفاده آنها در زیبایی و تقسیم فضاها می باشد.

•ارتفاع قوزک پا برای پوشاندن زمین (۲٫۵ سانتی متر تا ۲۵ سانتی متر)

•ارتفاع زانو برای جهت دادن و راهنمایی مسیر (۴۵ سانتی متر)

•ارتفاع کمر برای کنترل عبور و مرور و حصارها (۹۰ سانتی متر)

•ارتفاع سینه برای تقسیم فضا (۱۸۰ سانتی متر ارتفاع چشم)

•ارتفاع بالاتر از ارتفاع دید برای محصور کردن (۲۴۰ سانتی متر محافظ کامل)

•دید به آسمان (بیش از ۲۴۰ سانتی متر)

معرفی گیاهان پیشنهادی جدید برای استفاده در دیوارنگاری گیاهی و بیان اهمیت جایگزینی آنها با گونه های سابق:

انتخاب گونه هاي جديد گیاهی

در انتخاب و بررسي انواع گونه هاي گیاهی جديد موارد ذيل، بايستي مد نظر باشد.

1) سازگاري: سازگاری گونه گیاهی معرفي شده با خصوصيات آب و هوائي منطقه اين امر باعث بالا رفتن قدرت رشد، تکثير و در نهايت بقاي گونه مي گردد.

2) زيبايي و ظاهر آراسته: گونه جديد گياه به نحوي که شکل و ظاهر گياه مناسب محل مورد نظر باشد، که در اين رابطه ديدگاه و نظر کارشناس فضاي سبز از اهميت ويژه اي برخوردار است. عدم استفاده مناسب از يک گونه گياه در محل مورد نظر، باعث کاهش زيبايي محوطه گرديده ضمن آنکه گاهي ممکن است باعث بروز مشکلاتي گردد به عنوان نمونه چنانچه از گياهان انبوه در حواشي معابر و پياده رو استفاده گردد، باعث کاهش ديد رانندگان و ممانعت از توجه آنها به عابرين پياده که در انتظار عبور از خيابان هستند، مي گردد و همين امر باعث بروز حوادثي مي شود.

3) خصوصيات فيزيولوژيک و مرفولوژيک گياه: گاهي صمغ تانن و ساير اسانس هاي موجود در بخش هاي مختلف انواع گياهان باعث وارد گرديدن لطماتي به اقشار مختلف بخصوص کودکان مي گردد زيرا کودکان از روي کنجکاوي و يا بازيهاي کودکانه در تماس با اين پيکره هاي گياهي بوده و حتي بخشي از برگ و غيره را در طي بازيهاي کودکانه تناول مي نمايند که در آنها ايجاد مسموميت مي نمايد، لذا توجه به ايمني اقشار مختلف اين موضوع داراي اهميت بسزائي است.

4) ايجاد آرامش خيال بيننده و جلب متخصص: ايجاد تنوع در فضاي سبز به نحوي که هم باعث آرامش بازديدکنندگان و هم باعث جلب متخصصين و علاقمندان شود و به طور کلي خواسته هاي همه اقشار را تأمين نمايد؛ چه افرادي که جهت فرار از ناملايمات زندگي به دامن طبيعت پناه آوردند و چه آنهايي که در پي يافتن طرحهاي نوين ، الگوبرداری تحقیق و غیره هستند، بسیار حائز اهمیت است.

5) پرهیز از یکنواختی و روی آوردن به استفاده ترکیبی از گونه ها: سالها است که فضای سبز شهری سطح مالامال از درختان صنعتی، جنگلی چون چنار، نارون، زبان گنجشک گردیده است و سالها است که مهمترین پوشش سطح زمین در پارکها، مبادین و بلوارها چمن است، حال آنکه مشخص گردیده است که بیشترین آلرژی از طرف گیاهان فوق حادث می گردد و چمن نیز با توجه به وضعیت خشکسالی ها و کمبود آب و همچنین هزینه های بالای نگهداری، حداقل در پاره ای از مناطق که امکانات و بودجه وسیع و کلان در دسترس نیست، کاملا از چرخه کشت و فضای سبز خارج گردیده است.

1. پیشنهاد برای جایگزین های چمن :

در شرايط اقليمي كشور ايران كه حدود 80% مساحت خشك و نيمه خشك را تشكيل ميدهد نياز به مديريت علمي بيابان اين مناطق بخصوص در بخش فضاي سبز از اهميت خاص و ويژه اي برخوردار است. عمده گياه پوششي مورد استفاده در فضاي سبز شهري گياه چمن است كه بدليل نياز آبي زياد و مراقبتهاي ويژه توصيه كشت آن براي مناطق كم آب مستلزم هزينه هاي بسيار هنگفتي است كه با كاهش ضريب موفقيت در نگهداري همراه است. با هدف جايگزيني گونه هاي مناسب گياهان پوششي بجاي چمن در شرايط كليماتيك كوير مركزي گياهاني كه واجد پارامترهاي فضاي سبز هستند عبارتند از: آويشن خزندهThymus serpyllum ، ساجيناSajina subulata ، دايكوندرا Dichondra repens ، پاپيتالHedera helix ،كاربوبروتوسCarbobrothos sp و فرانكينياFerankenia thymifolia ، فستوكاFestuca ovina ، فالاريسPhalaris sp و لامپرانتوس Lampranthus sp .

همچنین میتوان در برخی از سطوح از گیاهان پوششی بجای چمن استفاده کرد.

آشنایی با گیاهان پوششی‏:

گياهان پوششي، گياهاني هستند کوتاه و سريع الرشد که اکثر آنها در زمان بسيار کوتاهي، سطح خاک را فرا گرفته و زمين را به خوبي مي پوشانند. اين گياهان نسبت به مواد غذايي پر توقع نبوده و آب زيادي لازم

ندارند. درعين حال به توجه و مراقبت کمي نياز دارند.

عده اي از آنها نسبت به شوري خاک مقاوم مي باشند و برخي ديگر در خاک هاي شني و ضعيف بخوبي رشد و نمو مي کنند. بعلاوه زمانيکه گياهان پوششي بخوبي رشد کنند و بصورت متراکم و انبوه دربيايند، مانع از رشد علفهاي هرز مي شوند. بنابراين بعد از کاشت گياهان پوششي مشکل علفهاي هرز وجود نخواهد داشت.

اکثر گياهان پوششي در طول دوران رشد، گلهاي رنگارنگ و زيبايي ايجاد مي کنند. بسياري از آنها دائمي بوده و يا با بذرافشاني طبيعي همه ساله رويش مي يابند.

از گياهان پوششي براي طراحي باغ و پارک و غيره مي توان استفاده کرد و در انتخاب گياهان بدين منظور بايد خصوصياتي از قبيل فرم و شکل، رنگ، نوع سازگاري با آب و هواي محيط و هماهنگي با ديگر گياهان توجه بسيار نمود. 

براي انتخاب گياهان به منظور کاشت درهر منطقه بايد به واکنش گياهان نسبت به عوامل محیطی توجه کافي داشت. مهمترين    فاکتور قابل بررسي درجه حرارت است. به اين معني که حداقل درجه حرارتي که گياه در زمستان مي تواند تحمل کند بايد کاملاً مشخص باشد                                                     

در مناطقي با زمستانهاي سخت اگر پوشش برف براي مدت زيادي روي زمين باقي بماند و گياهان پوششي را بپوشاند، اين گياهان از تغييرات شديد درجه حرارت در امان مي مانند و از بين نمي روند. ولي در مناطقي که برف کمي دارند و در    اکثر روزها متناوباً يخبندان و ذوب يخ صورت مي گيرد، گياهان پوششي که ريشه هاي سطحي دارند بدون حفاظ قرار مي گيرند و به سرعت از بين مي روند. بنابراين در مناطق سردسير وجود پوششي از برف باعث حفظ گياهان پوششي کوتاه قد با ريشه هاي سطحي مي شود. اگر پوشش برف وجود نداشته باشد اين گونه گياهان بايد به نحوي پوشيده شوند.در حاليکه گياهاني که ريشه قوي و عميق دارند به طور مثال پيچ امين الدوله و شير خشت مي توانند بدون هيچگونه مراقبت بخوبي دوام آورند                                                                             .

   اسيديته، زهکشي، نور و نوع خاک از جمله عواملي هستند که بايد قبل کاشت    گياهان کاملاً بررسي شوند. بسياري از گياهان در خاکي که PH آن حدود 5/6 باشد به خوبي رشد مي کنند. در حاليکه عده ای تنها در خاک   اسیدی رشد می کنند

زهکشي عامل مهمي است که بايد مورد توجه قرار گيرد. اگر خاک طوري باشد که براي مدت طولاني مقدار زيادي آب را در خود نگه دارد، تعداد کمي از گياهان را مي توان يافت که بتوانند در آن دوام آورند، به رشد ادامه دهند . بنابراين قبل از کاشت بايد به زهکشي خاک توجه کافي نمود.                                              

سايه کامل، درمواردي ادامه رشد را براي بسياري از گياهان مشکل مي کند .بسياري از درختان و بوته ها روي خاکي که در آن ريشه دوانيده اند، سايه مي اندازند و در چنين شرايط بهتر استگياهان کوتاهي را انتخاب کرد که بتوانند با ريشه درختان از نظر آب و مواد مغذي رقابت کنند و درعين حال نسبت به سايه مقاوم باشند  .

نوع خاک نیز ،عامل مهمي است که بايد قبل از کاشت در نظر گرفته شود. تعداد کمي از گياهان مي توانند در خاک هاي ماسه اي بخوبي رشد کنند و بسياري نيز درخاک کاملاً رسيو سنگين که زهکشي مناسب ندارد به سختي رشد مي کنند .بنابراين اين نوع خاک ها را بايد قبل از کاشت اصلاح کرد.

هنگامي که شرايط لازم براي کاشت گياه فراهم شد، بايد مراقب بود که ريشه هاي کوچک درمقابل نور آفتاب و باد قرار نگيرند و خشک نشوند.در هنگام کاشت بهتر است روي ريشه هاي گياه، پوشش مرطوبي قرار دهيم تا صدمه نبينند.         

نکته مهم دیگر در کاشت گیاهان پوششی این است که قبل از کاشت گياه در محل دائمي اش بايد از حداکثررشد آن آگاهي کافي داشت تا با توجه به سرعت رشدش فضاي کافي براي گسترش آن در نظر گرفته شود. اين مسئله بخصوص در مورد گياهان پوششي صدق مي کند چرا که بعضي از آنها بسيار سريع رشد مي کنند بطوريکه يک گياه کوچک درمدت 2 سال مي تواند چندين مترمربع از زمين را بپوشاند.

مزایای گیاهان پوششی:

•نسبت به خشکی مقاومند.

 •نیاز آبی کمی دارند.

 •مقاوم در برابر شوری آب و خاک هستند.

 •قابلیت کاشت در شیب های تند را دارند.

 •هزینه کاشت و نگهداری آنها کم است.

معرفی چند گونه از گیاهان پوششی:

پیچ تلگرافی Vinca minor

از تیره ی آپوسیناسه

گیاهی است که شاخه ها وبرگ های آن روی زمین می گسترند وبه عنوان پوشش سبز از آن استفاده می شود.

گل های آبی آن در فصل بهار زیبا است این گیاه در سایه بسیار مقاوم است ودر زیر درختان کاشته می شود.

عشقه:

نام علمي      : Hedera helix   

 خانواده       : ARALIACEAE   

 نام انگليسي     : IVY

پاپيتال گياه پوششي و هميشه سبزي است كه داراي ساقه هاي دائمي چوبي و بالا رونده چسبنده ميباشد. زيستگاه اوليه آنها اروپا، آسيا و شمال آفريقا بوده است. اين گياه هميشه در بيشه ها، پرچينها و محلهاي سايه رشد كرده و براي پوشش ديوارها و فنسها ايده آل ميباشد.

 انواع مختلف پاپيتال داراي برگهايي بزرگ يا كوچك با بريدگيهايي در حاشيه هستند كه پس از بلوغ تغيير شكل داده، فاقد لب، تيره رنگتر و ضخيمتر ميگردند ، هم چنين جوانه هاي گياه نيز سختتر ميشوند. رنگ برگها از سبز تيره تا سبزمايل به خاكستري و يا برگهاي ابلق «سبز و زرد» بسته به واريته گياه تغيير ميكند. به طور كلي نسبت به شرايط محيطي داراي قدرت سازگاري بالايي ميباشد و در حرارت بالا و پايين و روشنايي كم و زياد ميتواند رشد كند. آن دسته از پاپيتالها كه برگهاي ابلق دارند، نسبت به سرما و خسارات ناشي از باد متحمل تر ميباشند. انواع ضعيف پاپيتال را ميتوان در گلخانه و محيط هاي بسته پرورش داد.

 اين گياه پوششي تا هنگاميكه در كنار يك مانع عمودي قرار نگيرد بالا نميرود. اگر مانع عمودي يك درخت باشد بهتر است از بالاروي پاپيتال جلوگيري نمود و يا اينكه به صورت كنترل شده آن را هدايت كرد زيرا تجمع آن روي تنه درخت سبب خشك شدن درخت ميگردد.

 رشد اين گياه در ابتدا كند ميباشد، در عين حال انواع ابلق آن نسبت به سبز رشد كمتري دارند. اوايل تا اواسط پاييز زمان گلدهي پاپيتال ميباشد. گلهاي آن به صورت نامشخص به رنگ سبز مايل به زرد و نيمه كروي با بويي مشابه بوي عسل ميباشند. اين گلها تا هنگاميكه گياه 10 ـ 5 ساله نشده است، ظاهر نميشوند. ميوه هاي آن سمي بوده و توسط پرندگان جابجا ميشوند.

 نيازها

 محل مناسب : محيطي نيمه سايه يا سايه بر روي ديوارهاي شمالي و شرقي مناسب است اما ديواره هاي جنوبي روشن «آفتابگير» براي اين گياه بسيار گرم است. انواع پاپيتال كه داراي برگ سبز هستند قادر به تحمل محيط هاي سايه شديد ميباشند، در حالي كه انواع ابلق آن طالب نور بيشتري هستند و در نور آفتاب رنگ زيباتري دارند.

 انواع مختلف خاكها را به شرط آن كه زهكش خوبي داشته باشند تحمل ميكنند اما در خاكهاي غني و آلي سريعتر ريشه دواني مينمايند. خاك با اسيديته بين 7 ـ 6 براي آنها مناسب است اما اغلب پاپيتالها در شرايط كمي قليايي نيز رشد ميكنند.

 پاپيتال اگر به خوبي استقرار يافته باشد ميتواند شرايط كم باران و درجه حرارت بالا را براي مدتي تحمل كند اما اگر آبياري عميق صورت گيرد رشد گياه بهتر و انبوه تر خواهد بود. بهتر است فواصل آبياري طوري تنظيم شود كه خاك رطوبت متعادلي داشته باشد (يعني در فصل تابستان دور آبياري را كوتاه و در پاييز و زمستان زياد نماييد). بايد به اين نكته توجه داشت كه خشكي بيش از حد باعث كندي رشد و آبياري زياد سبب زردي برگها و ريزش آنها ميگردد.

 تكثير و مراقبت : در تمامي فصول سال ميتوان نسبت به تكثير پاپيتال از طريق تهيه قلمه سبز اقدام نمود، اما بهترين زمان قلمه گيري از اواخر مرداد تا اواخر مهر ميباشد. قلمه هاي تهيه شده را بايد در مخلوط پيت و ماسه در مكان گرم و سايه قرار داد تا ريشه دهند (بين 4 تا 6 هفته) سپس آنها را جابجا نمود. بهترين زمان انتقال آنها به زمين اصلي از پاييز تا بهار است. عمليات هرس آنها را ميتوان در بهار و تابستان انجام داد.

 پاپيتال به مراقبت خاصي نياز ندارد اما ميتوان رويشهايي را كه به سمت بيرون رشد كرده و فرم كلي گياه را بر هم زدهاند از بيخ قطع نمود، به ويژه در شهرها كه بر اثر غبار و دود برگهاي آن كثيف ميشوند گاهي هرس شاخه هاي قديمي باعث حذف برگهاي كثيف ميشود.

 هرس : اين گياه به هرس خاصي نياز ندارد اما در گياه جوان، شاخه ها و ساقه هايي را كه ضعيف به نظر ميرسند حذف مينمايند تا رويشهاي قويتري رشد كنند. پس از تثبيت گياه نيز هر از چندگاهي آن را سر شاخه زني نماييد تا رشد آن كنترل شود. اما هيچگاه حذف شاخه ها و ساقه ها را تا محل ساقه هاي مسن تر از 4 تا 5 سال انجام ندهيد زيرا ساقه هاي با اين سن، بسيار كند تجديد حيات مينمايند. در مورد انواع ابلق نيز به محض ظهور شاخه هاي سبز يك دست آنها را حذف نماييد چرا كه اين شاخه هاي سبز مقاوم تر هستند و اگر حذف نگردند، غالب شده و به تدريج شاخه ابلق در روي گياه ديده نميشود. در مناطقي كه احتمال نشستن گرد و غبار بر روي شاخه و برگ اين گياه وجود دارد نيز هر چند وقت يكبار گياه را سرشاخه زني نماييد.

 اگر هدف شما از هرس، جوان نمودن يك گياه پير و نافرم است تمام شاخه ها و ساقه هاي گياه را در راستاي تكيه گاه به طور عمودي نگاه داريد و به كمك جاروي دستي آن را تميز نماييد و شاخه هاي اضافي را حذف نماييد . در طول مدت يك ماه يا در همين حدود شاخه هاي برهنه به وسيله برگهاي سبز و تازه پوشيده ميشوند.

 به منظور تنديس سازي بوسيله پاپيتال بايد انواعي را كه واجد برگهاي ريز هستند انتخاب نمود و بر روي اشكال از پيش انتخاب شده هدايت كرد و پس از مدتي گياه كاشته شده فرم يك درختچه را ميگيرد.

 انواع گونه هاي آن عبارتند از :

  1ـ Hedera helix “Pedata”

 برگهاي اين گونه 5 لوبي، همانند پاي مرغ، به رنگ سبز ـ خاكستري متاليك با رگههاي سفيد ـ خاكستري ميباشد. اين گونه براي پوشش زمين مناسب نميباشد. ارتفاع آن به 4 متر (2 فوت) ميرسد.

 ويژگيها: محيط نيمه سايه و خاك با زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به سرما بسيار مقاوم است (تا 15ـ درجه سانتيگراد)

 2ـ Hedera helix “Gracilis”

 اين گونه داراي برگهايي با لوبهاي نوك تيز به رنگ سبز تيره ميباشد كه در زمستان تا حدودي ارغواني ميشود. اين گونه براي پوشش زمين مناسب نميباشد . ارتفاع و ميزان گستردگي آن 5 متر (15 فوت) است.

 ويژگي ها: محيط نيمه سايه و خاك بازهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما نيز بسيار مقاوم است (تا 15 ـ درجه سانتيگراد) .

 3ـ Hedera helix “Woener”

 برگهاي آن داراي لوبهاي ضخيم سبز خاكستري با رگه هاي كمرنگ بوده كه در زمستان ارغواني ميشوند. اين گونه براي ديوارهاي شمالي و شرقي بسيار مناسب است. ارتفاع آن به 4 متر (12 فوت) و ميزان گستردگي آن به 3 متر (10 فوت) ميرسد.

 ويژگيها: محيط نيمه سايه و خاك با زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما بسيار مقاوم است (15 ـ درجه سانتيگراد) .

 4ـ Hedera helix“ Nigra”

 برگهاي اين گونه بسيار متراكم و كوچك و به رنگ سبز تيره هستند كه در زمستان ارغواني مايل به سياه ميشوند. اين گونه براي ديوارهـاي شـمالي كوتاه مناسـب است. ارتفـاع و ميزان گستـردگي آن به 2/1 متـر (4 فوت) ميرسد.

 ويژگيها : محيط نيمه سايه و خاك با زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما بسيار مقاوم است (تا 15 ـ درجه سانتيگراد).

 5ـ Hedera helix “Atropurpurea”

 برگهاي آن بسيار متراكم ، 5 لوبي و به رنگ سبز تيره ميباشد كه در زمستان ارغواني ميشوند. اين گونه براي ديواره هاي سايه مناسب است. ارتفاع آن به 4 متر (12 فوت) و ميزان گستردگي آن به 5/2 متر (8 فوت) ميرسد.

 ويژگيها: محيط نيمه سايه و خاك با زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما بسيار مقاوم است (تا 15 ـ درجه سانتيگراد) .

 6ـ Hedera helix “Adam”

 برگهاي آن متراكم و كوچك و به رنگ سبز روشن ميباشند كه حاشيه آنها كرم مايل به زرد است. در گلخانه به صورت مداوم رشد ميكند و اگر در فضاي باز كاشته شوند امكان دارد در زمستان آسيب ببيند كه خسارت آن جبران پذير است. ارتفاع آن به 2/1 متر (4 فوت) و ميزان گستردگي آن به يك متر (3 فوت) ميرسد.

 ويژگيها : نور پسند بود و آفتاب كامل و خاك بازهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما نيمه مقاوم است (تا صفر درجه سانتيگراد را تحمل ميكند).

 7ـ Hedera helix “Eva”

 برگهاي آن كوچك سه لوبي به رنگ سبز مايل به خاكستري با حاشيه كرم ميباشد. در گلخانه به طور مداوم رشد ميكند. در صورتيكه در فضاي باز كاشته شود ممكن است در زمستان آسيب ببيند كه ضايعات آن جبران ناپذير است. اين گياه براي ديوارهاي گرم مناسب است. ارتفاع آن به 2/1 متر (4 فوت) و ميزان گستردگي آن به يك متر (3 فوت) ميرسد.

 ويژگيها : آفتاب كامل به همراه خاك با زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما مقاومت نسبي دارد و تا 5ـ سانتيگراد را تحمل ميكند.

 8ـ Hedera helix “Anne Marie”

 برگهاي اين گونه در اندازه متوسط 6 لوبي به رنگ خاكستري مايل به سبز روشن با حاشيه كرم ميباشد. اين گياه اغلب در گلخانه و به عنوان گياه آپارتماني كشت ميشود و در فضاي باز در زمستان آسيب ميبيند كه ضايعات آن جبرانناپذير است از آن ميتوان در محيط هاي سرپوشيده استفاده كرد. اين گونه براي ديوارهاي گرم مناسب است. ارتفاع آن به 2/1 متر (4 فوت) و ميزان گستردگي آن به يك متر (3 فوت) ميرسد.

 ويژگيها : آفتاب كامل به همراه خاك با زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما مقاومت نسبي دارد و تا دماي 5ـ درجه سانتيگراد را تحمل ميكند.

 9ـ Hedera helix “Galcier”

 برگهاي آن مثلثي به رنگ نقرهاي، سبز مايل به خاكستري با يك حاشيه سفيد باريك ميباشد. اين گونه براي پوشش زمين و ديـوارها مناسب است. ارتفـاع آن به 3 متر (10 فوت) و ميـزان گستردگي آن به 2 متر (6 فوت) ميرسد.

 ويژگيها: آفتاب كامل و خاك با زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما بسيار مقاوم است (تا 15 ـ درجه سانتيگراد) .

 10- Hedera helix “Heise”

 برگهاي اين گونه كوچك به رنگ سبز خاكستري با رگه هاي كرم ميباشد. اين گونه جهت پوشش زمين و محوطه هاي سرپوشيده و بسته مناسب است. ارتفاع آن به 30 سانتيمتر (12 اينچ) و ميزان گستردگي آن به 60 سانتيمتر (24 اينچ) مي رسد.

 ويژگي ها : محيط نيمه سايه با خاك زهكشي خوب را ترجيح ميدهد و نسبت به كاهش دما مقاومت نسبي دارد و تا دماي 5 ـ درجه سانتيگراد را تحمل ميكند.

  از گياه پاپيتال ميتوان به عنوان يك گياه پوششي استفاده كرد. گياهان پوششي اين حسن را دارند كه اولاً، زمين را ميپوشانند و در نتيجه زمين برهنه نمي ماند. دوماً ، از رويش علفهاي هرز جديد جلوگيري ميكند البته بايد توجه نمود كه گياهان پوششي نمي توانند از رشد گياهان هرز استقرار يافته جلوگيري نمايند.

 پرورش گياه پاپيتال بر روي ساختمانهاي يك طبقه و ويلايي به شرط آن كه ديوارهاي آن از نوع تو خالي باشد و ضخامت ديوار كم نباشد منظره زيبايي را ايجاد ميكند اما اگر ضخامت ديوار كم باشد شاخ و برگ پاپيتال كه يك گياه هميشه سبز است و در چهار فصل سال بر روي گياه حضور دارند رطوبت را در يك بارندگي سخت در خود نگه ميدارد و به تدريج به گچ ديوار پس ميدهد و موجب مرطوب شدن ديوارها و ايجاد مشكل ميشود.

 اگر ميخواهيم پاپيتال را روي ساختمانهاي بلند پرورش دهيم بهتر است در پاي ديوار آن را پخش نموده و هرس كنيم و از رها كردن گياه به حال خود به نحوي كه رشد نمايد و شاخ و برگ آن تا لب پشت بام گسترش يابد بپرهيزيم.

 بهتر است از پرورش پاپيتال بر روي بناهاي قديمي با معماري زيبا و كنده كارييهاي ظريف پرهيز شود زيرا اين عمل نه تنها موجب ميشود زيبايي هنر معماري بكار رفته از ديدها پنهان بماند بلكه به كنده كاريهاي روي نما نيز صدمه ميزند.

خزه:

ظاهری از الوار و فرش کردن قسمتی از باغ با آن از سطح تبخیر می کاهد. گیاه را کمی عمیق تر کاشت میکنند تا از آبهای قسمت زیرین خاک استفاده کند اصولا یوکا(خنجری یا گل زنگوله ای)به میزان رطوبت کمتری نیاز دارد.

کامومیل:

معمولترین گیاه anthemis nobilisبا نام قبلی hamaemelum nobili پوششی جایگزین چمن است. خیلی جذاب است و با قدم برداشتن روی آن بوی معطری به مشام می رسد. به سرزنی کمتری نیاز دارد٬ معایبی هم دارد که از آن جمله عدم امکان استفاده از سموم علف کش انتخابی در آن است که البته عیبی است که همه جایگزین ها نیز دارند.

آویشن:

جایگزین دیگری برای چمن است٬ جذاب با گل های بنفش و بوی خوش ٬ نوعی از آن که در آشپزخانه از آن استفاده میگردد و بوته های پهن دارد مناسب نیست. نمونه ی زینتی به صورت فرشی ارغوانی خودنمایی میکند که با رنگ سفید صخره های محل عبور تضادی عجیب و قابل مقایسه درست میکند.

آویشن برای سطوح کوچک و کم وسعت مناسب است ٬در نزدیکی محل نشستن به خاطر بوی خوش آن کاشت می گردد. اگر در فواصل بین لاشه سنگ ها و قطعات بتونی کاشت گردد منظره جالبی به آن می دهد.

 شبدر:

اگر چه جایگزین خوبی است اما باغداران دوست ندارند با چمن آنها مخلوط شود و مهمان نا خوانده ای می دانند و سعی بر حذف و مبارزه با آن دارند.اگر چمن با کم آبی روبرو شود شبدر مقاومت خوبی نشان می دهد و به صورت لکه های بزرگ ظاهر میشود. سرزنی ملایمی دوست دارد تا گل های سفید انتها یی آن قطع شود.

2.  استفاده از گونه های در حال انقراض بومی ایران:

کشور ایران به دلیل تنوع اکولوژیک بالا دارای انواع زیست بومها بوده و این تنوع اکولوژیک منجر به ایجاد تنوع زیستی بسیار خوبی در کشور گشته است. اما متاسفانه به دلایلی از جمله خشکسالی، چرای بیرویه دام، کشاورزی غیر اصولی، شهرسازی، جاده سازی، برداشت بیش از حد گیاهان دارویی و... برخی از گونه های گیاهی بسیار ارزشمند و با اهمیت ایران در خطر انقراض قرار گرفته اند. با استفاده از این گونه های بومی در طراحی شهری علاوه بر حفظ و معرفی اینگونه ها و جلوگیری از انقراض آنها میتوان از خروج ارز از کشور برای وارد کردن گونه های جدید نیز جلوگیری کرد. از طرف دیگر اینکار باعث بهبود چرخه های زیستی میشود و به دلیل آشنایی ذهنی مردم با رنگ و فرم گیاهان بومی و قرابت دیرینه با این گیاهان رابطه ی عمیق تری بین اثر و مخاطب شکل میگیرد. به این نکته ی مهم نیز باید اشاره کرد که گیاهانی که میلیونها سال در یک منطقه رشد کرده اند و بومی آن منطقه شده اند نسبت به شرایط محیطی کاملا سازگاری یافته اند و نیاز به مراقب های ویژه و آبیاری یا کوددهی خاص ندارند. اکنون به معرفی تعدادی از این گونه های ارزشمند میپردازیم:

• سوسن چلچراغ

سوسن چلچراغ (نام علمی: Lilium ledebourii) یکی از گونه‌های تیره ی سوسن است. ارتفاع آن بین ۵۰ تا ۱۵۰سانتیمتر است. تنها گونه ی ایرانی جنس سوسن است که از لحاظ زیبایی همردیف اکثر گونه‌های شناخته شده و پرورش یافته ی این جنس است. نمونه‌هایی از آن که بیشتر از ۱۵ گل دارند، نیز دیده شده است اما معمولاً دارای ۴ تا ۱۰ گل است که قطعات گل پوش آن در حدود ۷ سانتیمتر طول دارند. این گونه تاکنون فقط در یک محل در استان گیلان کشف شده و در خارج از ایران نیز تنها در شهرستان لنکران در جمهوری آذربایجان کشف شده‌است. در این منطقه از استان گیلان که هم اکنون محافظت می‌گردد در حدود ۲۰۰۰ نمونه از آن در یک ناحیه ی کوچک از جنگل‌های مخروبه ی راش اطراف ده و در ارتفاع ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ متری دیده شده‌است. زمان گلدهی در خرداد ماه است. علت نامگذاری آن به سوسن چلچراغ اینست که در برخی از واریته های آن به واسطه مواد فلئورسانس در پرچم، این گل قابلیت بازتابش نور را دارد.

• لاله واژگون ، لاله سرنگون یا اشك مريم

اسم علمی: Fritillaria imperialis

بوی گلهای این گیاه زیاد مطلوب نیست و منحصراً به دلیل رنگ و فرم گلها کاربرد دارد.

اندازه: ارتفاع تا 100 تا 120 سانتیمتر، فاصله کاشت 35 سانتیمتر

محل: گلستان كوه در خوانسار، ارتفاعات اشترانكوه لرستان و كوه‌هاي صمصامي در چهار محال و بختياري و شمال خراسان

خاک: مرطوب و غنی و دامنه هاي سنگلاخي و صخره‌اي

حساسیت: مقاوم به سرما

عمر گل: 3 هفته

رنگ گلها: زرد، نارنجی، قهوه ای متمایل به قرمز، زنگوله ای

برگها: کشیده و مجتمع

ازدیاد: تقسیم بوته

زمان گلدهی: فروردین و اردیبهشت در نواحی شمالی زاگروس و در مناطق جنوبي در اواسط تابستان

زمان کاشت: شهریور، مهر، آبان

زمان تقسیم بوته: شهریور و مهر

اين گياه نه تنها گل زيبايي است بلكه خواص درماني متعددي نيز دارد. اين گياه گل اشك نيز ناميده مي شود و اين به خاطر اين است كه مقداري شبنم در بين اين گلها جمع مي شود و بعد از گل به پائين مي چكد.

عمر اين گياه بسيار كوتاه است. از اوايل ارديبهشت ماه گل دهي اين گياه شروع مي شود و در فصل بارش تمام مي شود.

•      دغدغک گیفانی (Colutea gifana) :

جنس دغدغک‌ها (Colutea)، سرده‌ای از گیاهان است از تیره باقلائیان (Papilionaceae یا Fabaceae) و راسته باقلاسانان (Fabales).

سرده دغدغک‌ها شامل حدود ۲۵ گونه از بوته‌های برگریز با بلندی ۲ تا ۵ متر است که بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا هستند.این درختچه در مناطق استپی مرتفع و در نقاط مختلف ایران رویش پیدا می‌کند. گل‌های آن زرد و میوه آن درشت و میان خالی است که به همین علت به آن دغدغک می‌گویند

دغدغک یک گیاه نادر و در حال انقراض است و در نقاط کمی در ایران رویش و تکثیر میابد.

 

 

 

 

• سرخدار (Taxus baccata)

این گونه در حال انقراض از جمله درختان مناسب برای منظر شهری و ایجاد دیوار های گیاهی است که مشخصات گیاهشناسی آن به شرح زیر می باشد :

نام فارسی : سرخدار

نام علمی : Taxus spp

نام انگلیسی : Common Yew/Yew tree

نام تیره : Taxaceae

ارتفاع : 20m

گستردگی : 4.6m

بافت گیاه : خشن

نوع گیاه : درخت

جنبه زینتی : شاخ و برگ - میوه ها

دوام برگ : همیشه سبز

منشاء و گشترش : ایران ، اروپا ، شمال آفریقا و آمریکای شمالی

ریخت شناسی :

درختی دو پایه ، دارای تنیه صاف و پوست حنایی رنگ روشن متمایل به خاکستری که مقطع تنه ی آن سینوسی شکل است . برگها کشیده و باریک که روی ان سبز تیره و پشت آن روشن است . گلهای نر آن داری 6-14 پرچم و میوه ی آن سته مانند به نام اریل ، شیرین و قابل خوردن می باشد .

نیازهای اکولوژیک :

نور : سایه- آفتاب

خاک : همه خاکها

رطوبت : کمی مقاوم به خشکی

 

کاشت و نگهداری :

گیاه جدید را از اواسط پاییز تا اویل بهار در محل مورد نظر بکارید . برای فرم دهی می توان آن را در اوایل بهار هرس سنگین کرد ولی به طور معمول هر تابستان به هرس سبک نیاز دارد . این گیاه به خشکی مقاوم بود و به آبیاری کمی نیاز دارد .

ازدیاد:

1- کاشت بذر در بهار

2- گرفتن قلمه چوب سخت در تابستان یا پاییز

کاربرد در فضای سبز :

مناسب کاشت تکی در وسط چمن ، پرچین سازی و توپیاری .

گونه های مهم :

T.baccata بومی شمال ایران است که از جنگلهای کنار دریای خزر تا ارسباران وجود دارد و به دلیل سمی بودن توسط مردم محلی زیاد قطع می شود .

T.b.var.Aurea یک درختچه بزرگ یا درخت کوچک است که برگهای طلایی با ته رنگ سبز دارد .

T.b.var.Fastigiata برگهایش سبز تیره و میوه های تخم مرغی شکل آن فقط یک بذر دارد .

T.barvifolia بومی آمریکای شمالی و کالیفرنیاست ، برگهایش کوتاهتر است و به صورت زینتی کشت میوشد .

T.hibernica درختچه ای زینتی است که به صورت تزیینی در منازل به کار میرود .

• آنغوزه با نام علمي Ferula assa foetida گياهي علفي، چند ساله و از گياهان مهم تيره چتريان (Apicaceae) مي باشد.anghuz1 سایر گونه‌های این جنس با نام‌های عمومی «کما» و «باریجه» شناخته می‌شود. جنس کما (Ferula) ۱۷۲ گونه گیاه تنومند دائمی در دنیا و ۳۰ گونه در ایران دارد که ۱۵ گونه از آنها انحصاری و خاص ایران هستند. از میان این ۱۵ گونه انحصاری دو گونه با نام‌های «کمای ایرانی پهن برگ» با نام علمی (F. persica) و «آنقوزه» با نام علمی (Ferula assa- foetida) و یک گونه دیگر به نام «قاسنی» یا «باریجه» با نام علمی (Ferula gummosa) شناخته شده‌تر هستند.


• کرفس کوهی (Kelussia odoratissima): یک گیاه دارویی و معطر است که محبوبیت زیادی در استان های بختیاری و غرب کشور دارد.

از گیاه تازه این گونه به عنوان سبزی، ترشی و از خشک شده آن به صورت پودر به همراه ماست بسیار استفاده می شود. این گیاه ویتامین و مواد معدنی زیادی دارد و هر بهار از کوهستان ها چیده شده و با قیمت بالا به فروش می رسد.

در سالهای اخیر جمعیت این گیاه به علت قیمت بالای آن و کشت سنتی و ابتدایی رو به کاهش گذاشته و در نتیجه دولت ایران این گونه را در حال انقراض اعلام کرده است.

• Microcnemum corraloides و Thesium compressum :

دو گونه هالوفیت در حال انقراض ایران. آخرین جمعیت این دو گونه در شرق دریاچه ارومیه دیده شده است. گیاه Microcnemum corraloides در تالاب میقان در اثر خشک شدن منقرض شده است. ویژگی بسیار مفید و جالب این گونه ها همانطور که از عنوان هالوفیت مشخص است، توانایی رشد در نمکزارها و آبیاری بسیار کم حتی با آب شور است. این ویژگی میتواند در شرایط اقلیمی برخی شهر های ایران بسیار کارآمد باشد.

  Thesium compressum

 Microcnemum corraloides

 

 

 

3. استفاده از گیاهان دارویی در فضای سبز

مزایا:

1- افزایش تنوع: بکارگیری این گونه ها در دیوارنگاری تنوع گونه ها و اکوتیپ ها (از نظر رنگ، فرم، اندازه و سازگاری) را دوچندان می کند و ضریب اطمینان موفقیت طرح و انعطاف طراحی بیشتر می شود. وجود گیاهان دارویی در فضای سبز نشانه ای از توانایی اقلیمی و احوال فرهنگی منطقه است، در حالیکه استفاده از گونه های انگشت شمار و غیربومی در فضای سبز شکنندگی اکوسیستم های احداثی را بهمراه دارد.

2- حفظ ژرم پلاسم گیاهان دارویی: چنانچه یک جامعه گیاهی به خاطر نجات از خطر انقراض مورد حمایت انسان قرار گیرد ناچار به زندگی در محدوده طراحی شده توسط انسان می شود. این محدوده ها شامل باغهای گیاهشناسی و فضای سبز و در بهترین حالات محیط های طبیعی قرق شده می شود. در این مجموعه ها، حفاظت انسان از گیاهان منجر به حذف پدیده های طبیعی مانند چرا، بیماری و آفت، سیل، آتش سوزی و خشکسالی، رقابت و مانند آن می شود. بنابراین طی نسلهای متوالی ژنهای مفید که عامل دوام موجود در مقابل این شرایط هستند از این نسلها حذف می شود. در مورد گیاهان دارویی، این عمل با برداشت گزینشی گیاهان دارویی سالم و قوی از طبیعت توسط انسان تشدید می گردد و در عوض فراوانی ژنهای غیرمفید که در شرایط طبیعی مرتباً تحت گزینش طبیعی و حذف قرار می گیرند. به نحو چشمگیری افزایش می یابد. به این پدیده رانده شدن ژنتیکی می گویند که هرچه جوامع گیاهی و جانوری محدودتر باشد، این پدیده با شدت بیشتری رخ می دهد. در نتیجه این رخداد علیرغم حفظ فرم ظاهری گونه، توانمندی های آن گونه در مقابل شرایط گزینشگر محیط طبیعی به شدت نقصان می یابد و در صورت راهیابی گونه به محیط طبیعی و یا کاهش حمایت انسان، جاندار به سرعت منقرض می گردد. راه جلوگیری از این خطر، توسعه همه جانبه جوامع گیاهی و جانوری در اقلیم های متنوع است. 3- با کشت گیاهان دارویی در فضای سبز بخشی از هزینه های ریالی قابل بازیافت است و با توجه به نزدیکی این مکانها به مراکز صنعتی و تجاری هزینه حمل و نقل نیز کاهش می یابد. نیاز آبی گیاهان بومی معمولاً کمتر از گیاهان غیربومی است که این امر صرفه جویی در مصرف آب آبیاری است. در این مسیر فرصت شغلی ایجاد می شود و داوطلبانی مانند فارغ التحصیلان کشاورزی و منابع طبیعی، محصلین مدارس، بازنشستگان و افراد عادی در قبال درصدی از سود می توانند مراحل دیگری از تولید مانند برداشت، جداسازی و خشک کردن گیاهان دارویی را انجام دهند.

4- تأمین اهداف آموزشی، تحقیقاتی و گردشگری: علیرغم سابقه طولانی استفاده از گیاهان دارویی و وجود انواع گیاهان دارویی در کشور متأسفانه درصد کمی از فرهیختگان جامعه و تحصیلکردگان علوم گیاهی، کشاورزی و منابع طبیعی با این گیاهان آشنا هستند و برای افزایش آگاهیهای اجتماعی، در این زمینه باید آموزش مسئولین و دولتمردان، مردم عادی و تحصیلکردگان از مقاطع دبیرستان تا دانشگاه و حتی متخصصین فضای سبز بصورت عمومی و رایگان صورت گیرد. کاشت گیاهان دارویی در فضای سبز امکان این آموزش را فراهم می کند. در کشورهایی مثل شیلی و هند افزایش نجومی و سالیانه سطح فضای سبز مرهون توجه به آموزش عمومی و مشارکت مردمی است..

5- کنترل فرسایش بادی: کاشت گیاهانی مانند سنا، اکاسیا و اکالیپتوس در مجاورت کویر، موانع مناسبی در جلوگیری از پیشروی کویر هستند. خارشتر، کور و هندوانه ابوجهل با شیبهای تند بسیار سازگارند، بنابراین کشت آنها در زمینهای شیب دار می تواند عامل مهمی در حفظ خاک باشد. گیاهان دارویی نظیر اکالیپتوس جهت احداث بادشکن و جلوگیری از فرسایش بادی بسیار مؤثر هستند.

سازگاریهای مطلوب گیاهان دارویی در طراحی فضای سبز شامل موارد ذیل می باشند:

1- تحمل خشکی، شوری و قلیایی بودن خاک: گیاهان دارویی مانند اقاقیا، اکالیپتوس، داتوره، سنجد، رزماری، اسطوخودوس، گل محمدی، کرچک (قرمز) و ختمی دارای حدود تحمل نسبتاً خوبی به شوری، خشکی، و قلیایی بودن خاک هستند.

2- تحمل تشعشع شدید خورشید: گیاهانی مانند رزماری، اسطوخودوس، بومادران، سانتولینا، اقاقیا و مورد در مجاورت سطوح آسفالت و سنگ فرش که انعکاس شدید تابش را باعث می شوند، مقاومت خوبی دارند در حالیکه بسیاری از گیاهان دیگر دچار خورشیدی شدن می شوند که منجر به تجزیه کلروفیل و نهایتاً مرگ گیاه می شود.

3- تحمل شرایط ماندابی: در مناطقی که سطح آب تحت الأرض بالاست گیاهانی مانند اکالیپتوس بخوبی رشد کرده و در کاهش آب تحت الأرض و خشکاندن خاکهای اشباع نقش اساسی دارند. پونه و نعناع از دیگر گیاهان متحمل شرایط ماندابی هستند.

4- تحمل هرس شدید: گیاهانی مانند مورد، رزماری، اسطوخودوس و دارچین براحتی شکل پذیرند و متناسب با هدف و مکان انتخاب شده در فضای سبز قابل شکل دهی هستند.

5- سازگاری با سطوح شیب دار: در شیب های تند بزرگراه ها و یا در پارکهای کوهستانی می توان از گیاهان دارویی مانند کورک، خارشتر، شیرخشت و گونه هایی از جنس علف چای استفاده کرد. همچنین جهت پوشش دیوارهای بتونی که برای مهار شیب ها ساخته می شوند می توان از بنه، زرشک معمولی، گل محمدی، برگ بو و سماق بهره جست.

6- سازگاری با آلودگیهای محیط های شهری و صنعتی: گروهی از گیاهان دارویی در برابر آلودگیهای هوا، گرد و غبار، اشعه ماوراء بنفش و آلودگی صوتی تحمل خوبی از خود نشان می دهند. انواع رز مثل گل محمدی دی اکسید گوگرد (So2) را در نسوج خود تثبیت می کنند. اقاقیا، نمدار و فندق در کاهش شدت آلودگی صوتی بسیار مؤثر است و گل سرخ و داتوره فلوراید اطراف کارخانجات آلومینیم سازی را جذب کرده و نسبت به آن تحمل نشان می دهد. گیاه نمدار (زیرفون) به ازن (O3) متحمل است. گیاه ژینکو نسبت به آلودگی هوا تحمل زیادی دارد.

تأثیر گیاه بر سلامت انسان:

توجه به رایحه درمانی و گل درمانی در پزشکی مدرن در پی بررسی ابداعات گذشتگان در این هنر بوسیله تجهیزات پیشرفته امروزی نقش گیاهان در پیشگیری و درمان بیماریهای جسمی و روانی را بیش از پیش نمایان می کند. گیاهانی مانند اکالیپتوس، کاج، انواع بید، افرا و زبان گنجشک با تولید مواد شیمیایی (فیتونسیدها) و انتشار آنها در هوا باعث از بین رفتن قارچها، باکتریها و برخی حشرات مضر و همچنین ایجاد حالت آرامش و خلسه در انسان می شوند. این مواد آلی گاهی ویتامین های جوی نامیده می شوند. گل بابونه، گل محمدی، بیدمشک و سنجد رایحه دل انگیز و آرامبخشی در فضا پراکنده می کنند.

گیاهان دارویی مناسب برای دیوارنگاری گیاهی:

1- از نظر دوره رویش: انواع یکساله (بابونه)، دوساله (مغربی) و چندساله (گل گاوزبان و رزماری)

2- از نظر رنگ گل، شاخه و برگ: رنگ گلهای آبی (رزماری، اسطوخودوس)، زرد (مغربی و علف چای)، زرد و نارنجی (گلرنگ، همیشه بهار) سفید، بنفش، صورتی (زوفا، ماریتیغال، گل محمدی) و انواع رنگهای دیگر (ختمی) در بین گیاهان دارویی دیده می شود. از نظر رنگ اندام هوایی، زیتون، بومادران، سانتولینا و اسطوخودوس دارای شاخ و برگ خاکستری هستند، عناب برگهایی به رنگ سبز براق دارد و بومادران استاندارد دارای اندام هوایی به رنگ سبز چمنی است.

3- از نظر اندازه: انواع بوته ای کوتاه (گل گاوزبان، زوفا و علف چای) متوسط (کرچک و گل محمدی) و انواع بلند (عناب، اکالیپتوس، سنجد، سنا، سپستان) و گونه های دارای اندامهای هوایی رونده (توت روباه) هستند. گیاهانی مانند غارگیلاس و خرزهره همیشه سبز است.

د) سهولت کاربرد گیاه: نگهداری و کشت گیاهان مورد استفاده در فضای سبز باید آسان باشد. اکثر گیاهان دارویی براحتی از طریق بذر، قلمه، پیوند، خوابانیدن، ریزوم، غده و مانند آن تکثیر می شوند و در مجموع نسبت به دیگر گیاهان، آفات و بیماریهای کمتری دارند.

 

استفاده از رزماری برای دیوارنگاری آرم متروی تهران. کرج- ایستگاه گلشهر

 

پیشنهاد تکنیک های جدید برای دیوارنگاری گیاهی

1. توپیاری:

شکل سازی یکی از هنرهای باستانی است که ریشه در تاریخ اقوام کهن خصوصاً ایتالیا دارد و باغهایی را تربیت می کرده اند که هیچ گیاهی از مسیر عادی رشد خود پیروی نمی کردند و اصولاً در باغهای رسمی در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی مرسوم بوده است. شکل های ایجاد شده مانند اشکال حیوانات و پرندگان و حتی مجسمه های انسانی و اشیایی مانند میز و صندلی است.

اصولاً فرم غالب شکل سازی (کروی، مخروطی، هرمی، مکعبی( است اما مجسمه های جانداران به صورت غیرهندسی در بعضی از پارکها یافت می گردد. بعضی از باغبانان بر این عقیده هستند که شکل سازی خیلی سخت و زمان بر است با وجودیکه دانش باغبانی نوین و استفاده از گیاهان سریع الرشد و اسکلت سازی پیش ساخته تا حدودی این شکل را حل کرده است و اگرچه مدت زمانی بین ۱۰-۵ سال برای شکل دهی طول می کشد اما لذت مشاهده زیبایی آن ارزش آن صبر و حوصله را دارد.

در این هنر انتخاب گیاه از نقطه نظر شکل پذیری، تراکم برگها و شاخه ها، اندازه برگها براق یا مات بودن آنها، سرعت در رشد از عوامل مهم و تعیین کننده هستند.

محل گیاه و زمینه ای که آن گیاه در آن قرار دارد عامل مهم دیگر است که برای ایجاد تضاد رنگ زمینه اعم از چمن، سنگریزه گیاهان سبز رنگ و یا رنگین برگ اطراف گیاه مورد عمل تاثیر یه سزایی دارد.

شکستن دید افقی و تبدیل آن به دید عمودی با موج و فرم دادن و تبدیل خط مستقیم به منحنی از ظریف هارهایی است که در هرس شکل دهی انجام می گیرد به طوریکه این هنر ساختن مجسمه زنده نام گرفته است.

شکل دهی ساده را می توان با هرس های مخصوص انجام داد اما در شکل های پیچیده و شکل دار باید از اسکلت فلزی و یا چوبی و یا مخلوطی از هر دو استفاده کرد.

گیاهان مورد استفاده برای شکل سازی:

اگرچه هرچه سرعت رشد گیاه بیشتر باشد کار زودتر نتیجه می دهد اما گیاهانی که رشد سریع دارند به علت اینکه زودتر خود را به بالا می کشند بافت آنها نرم بوده و خشبی بودن لازم را ندارند و نهایتاً شکل پذیری آنها کمتر بوده و خوب حالت نمی گیرند. اینگونه گیاهان برای شکل های ساده تر مانند پرچینهای حاشیه ها مناسب تر هستند، نمونه بارز آنها ترون است که دیوارهای سبز و حاشیه خیابانها از این نوع است و عیب آن همین سریع الرشد بودن آن است بطوریکه در طول بهار و تابستان با رشد سریع شاخه ها احتیاج به شکل دهی ومراقبت دائمی دارد.

گونه برگ بو به علت اینکه نه خزان کننده کامل و نه همیشه سبز کامل است در زمستان منظره چندان مناسبی ندارد. گونه های کند رشد مانند شمشادها برای شکل های پیچیده مناسب تر هستند زیرا زمان زیادی برای کامل شدن شکل لازم است و بالطبع مراقبت زیادتری را طلب می کند و نهایتاً شکل حالت توپر و منسجم تر به خود می گیرد و بافت ها سفت و خشبی تر هستند. برای ساختن مجسمه ها و شکل های کوچک تا ۱ تا ۲ متری و همچنین مجسمه های داخل گلدانی می توان از این گونه ها استفاده کرد بارزترین نمونه آنها برگ بو هستندکه زمان لازم بر حسب اندازه، شکل پیچیده بودن و شرایط رشد متغیر استگونه های بلوط که پهن برگ هستند برای اشکال کروی و ساده مورد استفاده دارند.

برحسب اینکه به چه تعداد گیاه برای شکل مورد نظر احتیاج باشد بصورت انفرادی و گروهی کاشت می گردند برای مثال در صورتیکه یک شکل ساده کروی از یک گیاه مورد نظر باشد بالطبع گیاه باید انفرادی کشت گردد اما نوارهای حاشیه و یا شکل پرندگان و حیوانات با توده ای از گیاهان امکان پذیر است. مسئله مهم در کاشت گروهی اینست که در صورتیکه برای شکل مورد نظر یک رنگ در نظر گرفته شده باشد باید کلیه گیاهان مورد کاشت به طور خالص از یک واریته و از یک مجموعه تهیه شده باشند یا به عبارت دیگر همه آنها از یک قلم یا یک گیاه تکثیر شده باشند اما بعضی مواقع برای تضاد رنگها درست برعکس این روش عمل می گردد یعنی از دو واریته یک گونه برای مثال واریته برگ بو با رنگ طلایی خود می تواند با واریته معمولی با هم دو رنگ مقایسه ای در شکل بسازند گیاهانی که در حاشیه ها و دیوارها با رشد فوق العاده خود حوزه دید را محدود کرده و از شکل طبیعی خود خارج شده و سایه زیادی تولید کرده اند با شکل دهی و کوتاه کردن آنها می توان این نواقص را برطرف کرد در بعضی موارد می توان ارتفاع بوته ها را به نصف تقلیل داد و با شاخه های جدید شکل دهی را شروع کرد.

انواع روشهای توپیاری :

1. free-form فرم آزاد

 در مورد درختان و درختچه ها( گیاهانی که قادرند روی پایه خود بایستند .) اجرا میشود .

2. shrub

معمولا در گیاهانی که بصورت طبیعی نمیتوانند روی پایه ی خود بایستند و نیاز به قیم دارند انجام می گردد .

3. sphagnum topiary

گیاهان روی محیط کشت خزه قرار داده می شنود .

 

در فرم آزاد ، معمولا قسمتهایی که میخواهند هرس شود را با بند می بندند تا مسیر قیچی زدن مشخص شود . معمولا در خزانه صورت میگیرد و بعد از آماده شدن به هوای آزاد منتقل میگردد . بذر را باید بر مبنای شکل ، دور گیاه بست مثلا اگر شکل مارپیچ مورد نظر ماست باید بند را بصورت مارپیچ دور گیاه ببندیم .

خانواده سرو به خاطر هرس پذیری خوبی که دارند برای توپیاری مناسب ند در صورتیکه خانواده کاچ چنین ویژگی ندارد .

shrubبرای شکلهایی که جزییات بیشتری دارند مثل شکل حیوانات استفاده میشود .از فریم های شکلی استفاده میکنند و روی آنها از کشت گیاهی استفاده میشود .

به ازای هر نقطه اتصال فریم با زمین یک گیاه کاشته میشود ( گیاهانی مانند پیروکانتا ، شمشاد ، مورد و... مناسبند )و با نخهای پلاستیکی شاخه ها را روی فریم وصل میکنیم و به جهت خاص هدایت میکنیم . معمولا در خزانه گذاشته و بعد از تکمیل به مکان اصلی منتقل میشوند .

توپیاری در مناطقی قرار میگیرد که خود مرکز توجه باشد همانند محوطه وسیع چمن کاری شده .

Sphagnum هنگامی استفاده میشود که بخواهیم خیلی سریع به نتیجه برسیم .در این حالت نیز از فریم هایی استفاده میشود و داخل فریمها را با خزه های فشرده پر میکنیم و اضافات آنها را میگیریم ..سپس قلمه های ریشه دار گیاهان را درون این خزه ها فرو میکنیم . در واقع محیط کشت ما خزه است و گیاهان در خاک حضور ندارند و ما خیلی سریع به نتیجه دلخواه میرسیم .با این روش میتوان در یک روز به یک توپیاری کامل دست پیدا کرد و آن را به زمین اصلی انتقال داد .

 

2. استفاده از تکنیک ویواریوم و تراریوم

تراریوم سازه ایست که در نگاه اول شباهت زیادی به آکواریوم دارد ، تنها با این تفاوت که به جای آب و ماهی در آن از گل و گیاه نگاهداری میشود. اما در اصل تفاوتهای زیادی بین این دو وجود دارد .

تراریوم یک سیستم نسبتا مستقل میباشد به این معنی که مقدار خاک ، نور، تعداد و نوع گیاهان در این سیستم با محاسبات دقیق علمی به گونه ای گزینش می شوند که بعد از طراحی و راه اندازی دیگر به رسیدگی زیاد مانند آبیاری مداوم ،کوددهی ، تعویض خاک ، نیاز ندارند تنها شاید به مقدار معینی آبیاری آن هم یک مرتبه در ماه نیاز باشد.

تراریوم را میتوان در ابعاد کوچک ، متوسط و بزرگ ، مناسب برای اتاق خواب ، پذیرایی ، اتاق کار، و محیط هایی چون لابی آپارتمانها ، هتلها ، مراکز اداری ، صنعتی ، طراحی و با هزینه ای کم محیط طبیعی را در دل زندگی شهری باز آفرینی کرد. گیاهان موجود در این سازه همه از انواع سازگار با این محیط بوده به گونه ای که حتی بدون نور خورشید و تنها با منبع نور تعبیه شده در سیستم با مصرف بسیار ناچیز انرژی به زندگی و رشد نمو خود ادامه میدهند. در تراریوم های در بسته سیستم آبیاری چرخشی است به این نحو که آب تبخیر شده از سطح خاک و گیاهان ، به سطوحی که تراریوم را در بر گرفته اند برخورد کرده و مجدد به صورت قطرات آب به خاک باز می گردد که این سیکل باعث کاهش دور آبیاری می گردد.

ویواریوم سازه ایست که در نگاه اول شباهت زیادی به آکواریوم دارد ، تنها با این تفاوت که در ویواریوم می توانیم گیاهان و جانوران غیر آبی یا نیمه آبی را در کنار هم داشته باشیم. از این تکنیک میتوان به نحو بسیار کارامد در دیوارنگاری داخلی و حتی طراحی دیوارنگاریهای شهری استفاده کرد.

انتخاب گياه: در تراريوم و ویواریوم انتخاب گياه از اهميت زيادي برخوردار مي باشد لذا گياهاني که رشدشان سريع نيست بهترين انتخاب هستند. از طرفي در نظر گرفتن مواد غذايي و نيازهاي گياهي ازجمله آب ، نور،وغيره... وسازگاري گونه هاي انتخابي نبايد فراموش شود. با اين وصف انتخاب گياهان با ارتفاع ، شکل و رنگ متفاوت منظره اي زيبايي ايجادمي کند از جمله گياهان که مي توان در تراريوماستفاده نمود عبارتند از:بگونيا ، پرسياوشان ، ديفن باخيا ، دراسنا ، مارانتا ، فيلودندرون، بنفشه هاي آفريقايي ، برگ بيدي ، سرخس نر ، فيکوس.

 

 

سایر تکنیک های مشابه:

آکواریوم ها محیط های کوچک و بسته ایی هستند که بر اساس محیط آبی مثل روخانه یا دریا یا دریاچه شبیه سازی شده است.

 گیاهانی آبزی درون آکواریوم ها از نیتروژن درون خود سیستم آکواریوم استفاده می کنند و محیط خوبی برای ماهیان و سایر آبزیان بوجود می آورند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

انسکتاریوم ( Insectarium ) :

محیطی که برای حشرات ، عنکبوتیان و پندپایان با الهام از محیط زندگیشان شبیه سازی می شود.

         

 

 

 

Formicarium  : محیطی که برای نگهداری انواع گونه های مورچه و موریانه تهیه می شود.

 

 

 

 

پالداریوم ( Paludarium ) :

 پالداریوم با الهام از جنگلهای پر باران و باتلاق ها شبیه سازی شده است. پالداریوم در واقع تلفیقی از آکواریئم و تراریوم است.

Riparium : نوعی پالداریوم با جریان چرخشی بین قسمتهای آن.

مزایا و محدودیت ها:

استفاده از این تکنیک ها در دیوارنگاری سبب میشود هنرمند بتواند سبک نوینی از دیورنگاری با عنوان دیوار نگاری زنده یا دیوارنگاری گیاهی- جانوری ارائه دهد که باعث تنوع در مواد و مصالح، رنگ و بافت میشود و دست هنرمند برای بیان مفاهیم هنری و ارزش های زیبایی شناختی را بازتر میکند. از اینرو برقراری ارتباط با مخاطب که خود حلقه ای از زنجیره ی حیات است بسیار عمیق تر میشود.

همچنین چون در این تکنیک ها محیط کاملا کنترل شده است بسیاری از  مشکلات دیوارنگاری گیاهی در فضای باز در آنها حل شده است. به عنوان مثال هر اقلیم و آب و هوایی که مطلوب گیاهان و جانوران مورد نظر است را میتوان در فضای بسته کنترل کرد. از طرفی مشکل آفات و بیماری ها به حداقل رسیده همچنین آلودگی ها ی فضا توسط گیاهان و جانوران کاهش می یابد. مشکل گونه های مهاجم .و تغییر یا تخریب اکوسیستم منطقه نیز با کنترل عدم ورود و خروج جاندار از محیط در بسته مرتفع شده است. اما این تکنیکها نیز دارای معایب و حدودیت هایی میباشند که از آن جمله میتوان به: پر هزینه بودن اجرا، پرهزینه بودن نگهداری در برخی موارد، نیاز به فرهنگسازی در محیط های عمومی و احتمال تخریب یا سرقت در محیط های عمومی اشاره کرد.

 

گیاهشناسی برخی گونه های پرکاربرد در دیوارنگاری گیاهی:

در این قسمت تلاش شده است بر اساس انوع دیوارنگاری گیاهی به شرح گیاهشناسی گونه های کاربردی در هر متد پرداخته شود.

دیوارنگاری

گیاهی عمودی:

            دیوارنگاری گیاهی بر بستری از گیاه

انواع کاج

تيره كاج

از مشخصات مهم اين تيره :

داشتن برگهاي سوزني فراهم يا دسته اي و دائمي و در بعضي از جنسها خزان كننده با آرايش چرخه اي. ميوه معمولا مخروطي و دانه در كنار فلسهاي پوشاننده مخروط قرار گرفته.

اين خانواده 9 جنس و حدود 165 گونه دارد.

کاج سیاه(Pinus nigra): این گونه اروپایی است تغییرات ژنتیکی فراوانی دارد. در اسپانیا، مراکش، ترکیه و قبرس، اتریش، یوگسلاوی، رومانی، بلغارستان، یونان، فرانسه وجود دارد .

آن را به سایر نقاط عالم برده اند. در آب و هوای ملایم و خاکهای خنثی و نسبتاً آهکی رشد می کند. چوب آن مصرف صنعتی دارد و برای این گونه واریته های مختلف پیدا شده است از جمله در ترکیه Pinus nigra Var palasiana و در فرانسه Pinus nigra Var calabrica و Pinus nigrs Var salzmany .

در ایران در شهرهای مختلف نظیر شمال غرب تا شمال شرق و حتی جنوب برای ایجاد فضای سبز ازاین گونه استفاده می گردد. تکثیر آن از طریق بذر بوده و در یک کیلوگرم آن حدود ۰۰۰/۴۰ عدد بذ روجود دارد و کشت بذرها در اواخر زمستان انجام می گیرد.

خصوصیات گیاهی:

ارتفاع:۱۰تا۱۵ متر

قطر تاج پوششی:۷تا۱۲ متر

درختی است هرمی شکل دارای شاخه های قوی وگسترده که با بالا رفتن سن در قسمت فوقانی مدور می شود،اما شاخه های تحتانی خودرا نیز حفظ می نماید.پوست تنه قهوه ای/خاکستری رنگ است.سوزنهای آن سبز تیره براق بوده وبه صورت متراکم بر روی شاخه ها آرایش یافته اند. طول آنها ۷تا ۱۵ سانتیمتر بوده وبه صورت دسته های دو تائی می باشند.

این درخت از لحاظ مقاومت به شرایط نامساعد با تمام کاج ها رقابت می نماید ودر سواحل،کویر های مرتفع و نواحی کوهستانی بطور یکسان،شکل خوب خود را حفظ می نماید.به باد ونمک مقاوم است ودر هر نوع خاکی دوام می آورد.

میوه: دارای مخروط های تخم مرغی شکل به رنگ قهوه ای تیره، به طول ۵-۹ سانتیمتر که در عرض دو سال می رسند.

سیستم ریشه ای : عمیق

سرعت رشد: تقریباً سریع می باشد

نیاز های طبیعی:

آب و هوا: گرما،سرما وارتفاعات زیاد وشرایط کویری را تحمل می کند.

خاک: در هر نوع خاکی رشد می کند. قلیائیت، نمک وخشکی را تحمل می کند.

هرس: نیاز به هرس نمی باشد.

آفات و بیماری ها: در صورت مشاهده شته لازم است با یکی از سموم شته کش اختصاصی مانند کونفیدور یا متاسیستوکس سمپاشی انجام گیرد.

تکثیر: تکثیر این گیاه از طریق بذر می باشد

كاج ايراني يا كاج تهران يا كاج رسمي (Pinus eldarica )

اين كاج بومي گرجستان است و با اين وجود، بنام كاج ايراني يا كاج تهران شهرت يافته است. در حدود چند قرن از كشت آن در ايران مي گذرد . بذر آن نيز در بهار 1339 از گرجستان وارد شده و در خزانه سازمان مطالعات اكولوژي نوشهر براي مقايسه با درختان محلي كشت گرديده است. در برابر شرايط نامساعد محيطي سازش يافته و در نقاط مختلف مرطوب و نيمه خشك به خوبي رشد مي كند.

در بيشتر خاكها رشد مي كند، ولي تمايل زيادي به خاكهاي عميق و نسبت ا سنگين دارد. شوري كم خاك را تحمل مي كند . در برابر يخبندان مقاوم است (تحمل تا 15 - درجه سانتيگراد)

خصوصيات گياهي : درختي است با تنه اي معمولا كج، ارتفاع آن 15 متر، ولي گاهي تا 25 متر رسيده و حداكثر تا 70 سانتيمتر قطر پيدا مي كند.

شاخه ها و تاج : شاخه هاي اصلي تنه، گسترده و افقي، گاهي خميده يا آويزان هستند. تاج درخت تخم مرغي پهن تا كروي نامنظم است .

برگها: سوزنهايي به رنگ سبز تيره و پوشيده شده با غباري كم رنگ، به طول 8 تا 15 سانتيمتر بوده و در دسته هاي 2 برگي درون غلافهاي كوتاهي به رنگ قهوه اي روشن تا خاكستري قرار دارند . سوزنها براي مدت 2 سال روي

درخت باقي مي مانند.

مخروط : به شكل تخم مرغي واژگون، نامتقارن و گاهي در قسمت نوك كمي خميده است. 5 تا 6 سانتيمتر طول و 3 تا 4 سانتيمتر پهنا دارد. معمولا 2 تا 3 عدد با هم بر روي پايكي كوتاه ، به حالت راست، افقي و گاهي آويزان قراردارند.

 موارد استفاده :

چوب آن كيفيت ندارد و به طور محدود در صنايع چوب بكار مي رود . به دليل تطابق سريع با شرايط سخت محيطي مانند خشكي، يكي از مقاوم ترين گونه هاي جنس كاج محسوب مي شود. بنابراين در بيشتر مناطق خشك و كم باران ايران جهت احداث بادشكن و فضاي سبز حاشيه خيابانها، پاركها و بلوارهاي شهري كاشته مي شود.

كاج كاشفي (Pinus longifolia)

Chir pine, Long-leaved Indian pine : نامهاي انگليسي

اين گياه بومي كوهستانهاي هيماليا است و ابتدا شادروان كاشف السلطنه آن را وارد ايران كرد. رشد آن در سواحل درياي خزر بسيار رضايت بخش است و درختان قطور و كهن سال آن در حوالي لاهيجان ديده مي شود .سازمان مطالعات اكولوژي نوشهر، بذر آن را در بهار سال 1336 از لاهيجان جمع آوري نمود و مستقيما در جنگلهاي پشت نوشهر كشت كرد .

مقاوت به سرما : زياد است ولي اقليم مناسب آن معتدل گرم است .

سرعت رشد : در اقليم مناسب، زياد است .

 خصوصيات گياهي : اين درخت تا ارتفاع 50 متر و قطر 50 تا 70 سانتيمتر رشد مي كند.

شاخه ها و تاج : شاخه هاي اصلي تنه، كلفت و با زاويه 90 درجه از تنه قرار دارند و گاهي نوك آنها خميده به طرف بالاست . تاج درخت تخم مرغي و در درختان مسن پهن مي گردد.

برگها: سوزنهايي به رنگ سبز تيره تا روشن، به طول 15 تا 30 سانتيمتر بوده و در دسته هاي 3 تايي درون غلافهايي به رنگ خاكستري تا متمايل به قهوه اي قرار دارند .سوزنها براي مدت 1 تا 3 سال روي درخت باقي مي مانند.

مخروط : بزرگ و نامتقارن، به شكل تخم مرغي تا مخروطي، نوك آن كمي خميده است. 10 تا 15 سانتيمتر طول و 5 تا 8 سانتيمتر پهنا دارد . بطور منفرد يا 2 تا 3عدد با هم بر روي پايكي كوتاه ، به حالت آويزان قرار دارند .

سيستم ريشه اي : قوي و عميق است و بيشتر در خاكهاي سبك شني لومي رشد مي كند. نسبت به خاكهاي زياد مرطوب و خشك حساس است و در دوره هاي بي آبي برگهاي خود را از دست مي دهد.

موارد استفاده :

چوب آن داراي استفاده هاي صنعتي و محلي فراواني است . بيشتر در احداث ساختمانهاي چوبي، روكش گيري، تهيه چوبهاي تيري و الوار، نجاري و سوخت بكار مي رود .

به دليل فرم زيبا و آويزان برگها و تاج آن، در طراحي پاركها، حاشيه خيابانها و بلوارها، باغها و ويلاها و پاركها مورد توجه مي باشد .

كاج چتري يا بادامي يا سنگي

Stone pine, Italian Stone pine : انگليسي نامهاي

به علت خوراكي بودن دانه هاي درشت آن، به آن كاج بادامي نيز مي گوي ند. بومي نواحي مديترانه است و در شنهاي سيليسي مديترانه مي رويد. در ايران، در شمال كشور وجود دارد و رشد آن رضايت بخش است .

آب و هوا:

بهترين رشد را در نواحي معتدله دارد. گرما و يخبندان سبك را تحمل مي كند. از گونه هاي مقاوم به خشكي است كه بيشتر بر روي صخره ها و شيبهاي تند مشاهده مي شود. تابش مستقيم آفتاب و همچنين باد را تحمل مي كند .

سيستم ريشه اي : عميق است و در خاكهاي آهكي به راحتي رشد مي كند . ولي بهترين رشد را در خاكهاي شني لومي با زهكشي خوب دارد .

سرعت رشد : متوسط

1 خصوصيات گياهي : اين درخت تا ارتفاع 25 متر(معمولا 10 تا 15 متر) و قطر 5

رشد مي كند.

شاخه ها و تاج : شاخه هاي اصلي و پايين تنه، افقي و گسترده، در حاليكه شاخه هاي بالايي كمي متمايل به نوك تاج مي باشند . شكل تاج نيم كروي يا چتري زيباست و عامل مهمي در شناسايي فوري آن از فواصل دور است .

برگها: سوزنهايي به رنگ سبز تيره تا روشن، به طول 10 تا 15 سانتيمتر بوده و در دسته هاي 2 تايي درون غلاف قرار دارند . سوزنها براي مدت 3 تا 4 سال روي درخت باقي مي مانند.

مخروط : بزرگ و متقارن ، كروي تا تخم مرغي، و داراي فرورفتگي در قسمت پايين آن است. 10 تا 15 سانتيمتر طول و بيش از 9 سانتيمتر پهنا دارد. پايك آن مستقيم يا آويزان است . مخروط براي مدت 2 تا 3 سال روي درخت باقي مي ماند. موارد استفاده :

دانه هاي آن خوراكي است و در صنايع غذايي استفاده مي شود . چوب آن در نجاري، ساختمان سازي و صنايع كشتي سازي استفاده مي شود . به علت فرم بسيار زيبا و تاج چتري آن، در پاركها و بلوارهاي شهري ب ه فراواني كاشته مي شود. در طراحي به عنوان سايبان و همچنين به صورت تكدرخت بر سطح چمن، بكار مي رود.

به دليل مقاومت زياد به خشكي، استقرار و رشد سريع آن در زمينهاي فقير، گونه اي مناسب براي جنگلكاري و احياء اراضي خشك جنگلي و غير جنگلي مي باشد .

نگهداري:

هرس: نيازي به هرس ندارد.

تغذيه: تغذيه خاصي نياز نيست .

آبياري: توجه خاصي لازم نيست .

آفات و بيماريها : نسبتاً عاري از هر دو است.

نوئل سبز يا درخت نوئل

Norway spruce, Christmas tree

نوئل سبز بومي اروپاست و در غالبا به عنوان درخت ايام كريسمس بكار مي رود و از اين رو نام فارسي درخت نوئل يا كاج نوئل به آن اطلاق شده است . نام عربي آن تنوب يا صنوبر صغير مي باشد.

دامنه اكولوژيكي نسبتا وسيعي را تحمل مي كند. در رويشگاههاي سرد با رطوبت فراوان و خاكهاي اسيدي شني يا رسي سبك و نفوذپذير رشد مي كند. سيستم ريشه اي آن بشقابي شكل و سطحي است و اغلب پديده طبيعي بادافتادگي در توده هاي آن زياد رخ مي دهد .

در برابر هر نوع آلودگي و گازهاي سمي مقاوم است . به يخبندان مقاوم است.

خصوصيات گياهي : ارتفاع 40 متر و گاهي 50 متر و قطري معادل 2 متر از اين درخت به ثبت رسيده است.

شاخه ها و تاج : شاخه هاي اصلي و پاييني تنه، به تعداد 4 تا 6 عدد و با زاويه 80 تا 90درجه و شاخه هاي بالايي با زاويه 45 درجه نسبت به تنه، به سمت بالا، مي باشند .شاخه هاي فرعي از شاخه هاي اصلي آويزان هستند(مشخصه جالب نوئل سبز ). تاج درخت متقارن و هرمي و زيباست(با گذشت زمان از حالت هرمي خارج مي شود).2سانتيمتر، داراي پاشنه. برگها: سوزنها باريك با نوك تيز و خميده به طول 1 تا 5 كوتاه، مقطع آنها چهارگوشه و لوزي شكل و به رنگ سبز تيره مي باشند . سوزنها به صورت يك مقطع نيم دايره در سطح بالايي شاخه ها رديف شده اند (در شاخه هاي

انتهايي تاج، به صورت مارپيچي مي باشند).

مخروط : استوانه اي و آويزان ، 10 تا 16 سانتيمتر طول و 3 تا 4 سانتيمتر پهنا دارد. ابتدا سبز رنگ است، ولي موقع رسيدن قهوه اي مي شود .

موارد استفاده :

يكي از مهمترين و بهترين درختان چوبده و صنعتي در اروپا و جهان مي باشد و سهم عمده اي از تجارت جهاني چوب به آن اختصاص يافته است . از آن در تهيه چوبهاي الواري و تيري، مصارف متنوع نجاري، ساختمان سازي و مبل سازي و حجم زيادي درتوليد خمير كاغذ استفاده مي شود. به عنوان يكي از باسابقه ترين گونه ها در تزئين درخت كريسمس در كشورهاي

اروپايي است و سالانه تعداد زيادي نهال بدين منظور توليد مي شود. كاشت اين درخت براي تزئين پاركها و باغها بسيار معمول است و ارقام زيادي از اين گونه وجود دارد:

(Picea abies ‘Nidiformis’ ) نوئل سبز بالشتكي

فرم نيم كروي، كوتاه قد، ارتفاع 1 متر و پهناي 2 متر.

(Picea abies ‘Ohlendorfii’ ) نوئل اولندورف

ارتفاع تا 3 متر، قطر قاعده 2 متر . فرم هرمي فشرده،

نوئل كانادايي (Picea glauca)

Canadian spruce, White spruce :

فرم زيبايي دارد و در موطن اصلي خود يعني سرزمين كانادا رويش دارد. نوئل كونيكا كند رشد است و ارتفاع درختان 60 ساله آن به 4 متر مي رسد.

تاجي فشرده به شكل مخروطي باريك و بسيار زيبا دارد و به دليل تراكم و فشردگي سوزنها و شاخه هاي كوچك، سطح داخلي تاج نا معلوم است .اين رقم در طراحي باغ و پارك بسيار مورد توجه است و يكي از گياهان ويژه و انحصاري پاركهاي جديد و كلاسيك اروپا و آمريكا محسوب مي شود . نمونه هايي از آن وارد ايران شده و در برخي پاركهاي شهري و بخش خصوصي كاشته شده است .

نوئل نقره اي يا آبي (Picea pungens)

Colorado spruce, Rocky mountain spruce

يكي از زيباترين گونه هاي سوزني برگ است كه به خاطر فرم و رنگ زيبا ي سوزنهاي آن، بيشتر از ديگر گونه هاي جنس نوئل، جهت فضاي سبز و محيط زيست شهري کاشته مي شود. زيستگاه اصلي آن ايالات متحده آمريكاست .در برابر خشكي خاك و محيط، باد و برفهاي سنگين مقاوم بوده و در خاك هاي اسيدي و قليايي رشد خوبي دارد . از حوالي 30 سالي شروع به بذر دهي مي كند .

برخي ارقام مهم :

(P. pungens ‘Globosa’ ) نوئل آبي كپه اي

(P. pungens ‘Koster’ ) نوئل آبي كاستر

خصوصيات گياهي : ارتفاع 50 متر و قطر 5

شاخه ها و تاج : شاخه هاي اصلي با زاويه 90 درجه و در حلقه ها و رديفهاي جدا از هم و شعاعي آرايش يافته اند . شاخه هاي فرعي به صورت متقابل و افقي قرار دارند .تاج آن خوش فرم، مخروطي و متقارن است.

برگها: سوزنها سخت و نوك تيز ، به طول 2 تا 3 سانتيمتر، داراي پاشنه كوتاه، مقطع لوزي شكل و به رنگ سبز مايل به آبي مي باشند و غباري كبود رنگ تمام سطح آنرا مي پوشاند. سوزنها به صورت شعاعي دور تا دور شاخه ها آرايش يافته اند .

مخروط : سيلندري يا گوشه دار و مستطيلي ، 8 تا 11 سانتيمتر طول و 2 تا 3 سانتيمتر پهنا دارد. معمولا در انتهاي شاخه هاي سال قبل آويزان مي شوند.

كاربرد آن: سطوح چمن، تكدرخت. همچنين چوب آن كاربرد صنعتي دارد.

سيستم ريشه اي : سطحي، داراي ريشه هاي جانبي افشان و باريك و بلند

سرعت رشد : متوسط تا كند.

آب و هوا: به يخبندان مقاوم است . به گرماي مفرط حساس است. نواحي ملايم و مرطوب را تحمل مي كند. در آفتاب يا سايه خوب رشد مي كند .

نگهداري:

هرس: نيازي به هرس ندارد.

تغذيه: تغذيه خاصي نياز نيست .

آبياري: هرماه يك بار آبياري عميق . زهكشی خوب ضروري است .

آفات و بيماريها : عنكبوت قرمز. سمپاشي با مالاتيون. قارچهاي انگلي موجب فساد چوب آن مي شوند و درماني هم ندارند . درخت را باید ريشه كن كرده و سوزاند.

نوئل آبي كپه اي

كوتاه قد است بيشترين ارتفاع 1 متر و به صورت كروي گسترش مي يابد پهناي 1/5متر. در ابتداي رشد شاخه ها گسترده و نامنظم رشد مي كنند ولي در نمونه هاي مسن، فرمي فشرده و زيبا دارند .

از آن براي آرايش و طراحي در سبكهاي مختلف باغباني استفاده مي شود .

نوئل آبي كاستر

اين رقم بهترين و مشهورترين فرم آبي رنگ در ميان سوزني برگان زينتي است. به صورت طبيعي به فرم مخروطي يا هرمي زيبا آرايش مي يابد . ارتفاع تا 1متر مي رسد. سوزنها به رنگ سبز مايل به آبي مات مي باشند. رقمي بسيار مناسب جهت تزئين باغهاي صخره اي است.  طراحان حرفه اي براي ايجاد مناظر رويايي در پاركهاي باشكوه، از اين رقم همراه با ديگر گونه هاي پهن برگ مانند افراي سرخ و گونه هاي خوش رنگ ديگر استفاده مي كنند .

نراد قفقاز(Abies nordmanniana)

بومي قفقاز و جنوب شرقي درياي سياه. بلند قامت است. نياز فراواني به رطوبت محيط دارد . به عناصر غذايي خاك كم توقع است ، ولي بهترين نتيجه را در خاكهاي رسي مي دهد . سيستم ريشه اي قوي دارد و به راحتي توسعه مي يابد . در برابر باد و يخبندان مقاوم است و تا 25 - را به راحتي تحمل مي كند . بهترين رشد را در نواحي سرد دارد.

خصوصيات گياهي : ارتفاع تا 60 متر و قطر تا 2 متر گزارش شده است.

شاخه ها و تاج : شاخه هاي اصلي تنه منظم و به صورت شعاعي با زاويه 75 تا 80 درجه به اطراف و جوانب گسترده شده اند. شاخه هاي فرعي متقابل و عمود بر محور اصلي تنه هستند. تاج درختان جوان و ميانسال هرمي و خوش فرم، ولي بعدا تقريبا كروي مي شود.

برگها: سوزنها نواري در قسمت قاعده پهن تر و نوك آنها گرد  1تا 3 سانتيمتر، سطح روي / يا فرورفتگي كوچكي دارد . به طول 5آن سبز تيره و صاف و زير آن 2 نوار پهن به رنگ نقره اي تا سفيد وجود دارد. سوزنها به صورت كماني دور تا دور شاخه هاي جوان رديف شده اند.

مخروط : استوانه اي و بر افراشته، 17 تا 22 سانتيمتر طول و 5 سانتيمتر پهنا دارد. داراي پايكي كوتاه است .

موارد استفاده :

درختي صنعتي است و استفاده هاي متعددي از آن در صنايع چوب و صنايع سلولزي مي شود. يك گونه زينتي مناسب است و به طرز جالبي آراسته و شكل مي گيرد و به همين خاطر در پاركها و باغها كاشته مي شود. هنگامي كه تنها رشد كند تاج هرمي زيبايي با شاخه هاي گسترده رو به پايين ايجاد مي كند .

سدر اطلس (Atlas Cedar)

 (Pinaceae خانواده) Cedrus atlantica : نام علمی

جنبه هاي زيبايي: حالت رشد، برگ

كاربرد: چمنزار، تك درخت

خصوصيات گياهي : درختي است هرمي شكل، گسترده و منظم، با حالت رشد باز و شاخه هاي افراشته و افقي. پوست تنه خشن و به رنگ قهوه اي تيره است .

برگها: سبز مايل به آبي، كوتاه و سوزني شكل به طول 2 تا 5 برگهاي آبي روشن دارد. glauca سانتيمتر هستند. واريته

7 سانتيمتر / ميوه: مخروطهايي بطول 5 تا 5 مسطح يا در قسمت فوقاني مقعر هستند.

سيستم ريشه اي: عمقي

سرعت رشد: بسيار كند

نيازهاي طبيعي

آب و هوا: گرما و سرما و حتي انجماد طولاني مدت را تحمل مي كند. همچنين تابش مستقيم آفتاب و باد را تحمل مي نمايد .

خاك: ترجيحاً، خاك لومي يا رسي با زهكشي خوب (خاك مردابي را تحمل نمي كند.

نگهداري

• هرس: نيازي به هرس ندارد.

• تغذيه: تغذيه خاصي نياز نيست .

• آبياري: ماهي يكبار آبياري عمقي . زهكش خوب ضروري است .

• آفات و بيماريها : نسبتاً عاري از هر دو است.

تكثير

• كاشت بذر

سدر هيماليا يا مقدس يا ديودار

(Pinaceae خانواده ) Cedrus deodara : نام علمي

نام آن در زبان اردو ديودار است و در عربي شجره الجن و صنوبرهندي ذ كر شده است .

جنبه هاي زيبايي: حالت رشد

كاربرد: چمنزار، بادشكن، تك درخت

خصوصيات گياهي : درختي است در جواني هرمي شكل، با حالت رشد متراكم و شاخه هاي افراشته و افقي كه در جواني انتهاي آنها آويخته است . با بالا رفتن سن، شاخه ها چوبي تر مي شوند. پوست تنه قهوه اي، در درختان مسن شيار دار و در درختان جوان خاكستري رنگ و صيقلي.

 برگها: سبز درخشان، زرد يا سبز مايل به آبي، به طول 5سانتی متر  سخت و سوزن مانند بوده و بطور متراكم بر روي شاخه ها آرايش يافته اند.

 ميوه: مخروطهايي كه در قسمت بالا مدور هستند.

سيستم ريشه اي: عمقي

سرعت رشد: سريع

نيازهاي طبيعي

آب و هوا: گرما و تا حدي سرما را تحمل مي كند. اما به سرماي زياد و يخبندان حساس است. همچنين تابش مستقيم آفتاب و باد را تحمل مي نمايد .

خاك: ترجيحاً، خاك لومي يا رسي با زهكشي خوب (خاك مردابي را تحمل نمي كند) به خشكي مقاوم است.

نگهداري

• هرس: نيازي به هرس ندارد.

• تغذيه: تغذيه خاصي نياز نيست .

• آبياري: ماهي يكبار آبياري عمقي . زهكش خوب ضروري است .

• آفات و بيماريها : نسبتاً عاري از هر دو است.

تكثير

• كاشت بذر

 

چنار Platanus Orienatlis

چنار درخت بزرگ و زیبایی ست با تنه مستقل تاجی گسترده و شاخه های قوی. این ویژگی ها موجب شده اند تا چنار در ردیف مهمترین درختان سایه دار پارکها و حاشیه خیابانها قرار گیرد.

بلندی درختان چنار در گونه های مختلف کم و بیش متفاوت است چنانچه در گونه p.orientalis به 30متر و در p.occidentalis به 40متر میرسد. قطر تنه چنار نیز زیاد است و گاه در تمام گونه های آن به بیش از 10متر میرسد .

ریشه اصلی چنار از ابتدای رشد قوی و عمیق در خاک فرو میرود و در سنین بالا میتواند تا 4متر در خاک فرو رود و از رطوبت عمق خاک استفاده نماید .

ساقه و تنه چنار دانه زاد استوانه ای و نسبتا پرچوب است. شاخه ها از ارتفاع معینی از تنه منشعب می شوند و تاج درخت را بوجود میآورند در حالی که ساقه درختان شاخه زاد چنار معمولا باریک و بلند و گاه کج و معوجند و با بالا رفتن سن درخت تنه اش صاف میشود.

پوست ساقه چنار در جوانی مفرغی رنگ است ولی ریتیدوم آن که خاکستری رنگ است هر ساله در فصل رویش از تنه درخت جدا شده میریزد. محل ریزش ریتیدوم روی تنه درخت به صورت لکه های سبز مایل به مفرغی مشاهده میشود.

ارزش اقتصادی چنار:

1-مصارف صنعتی :

چوب چنار جزء چوبهای بسیار خوب صنعتی ست که بدون آغشته کردن آن با مواد ضد عفونی کننده ،مدتهای طولانی در مقابل تغییرات جوی سالم میماند.

در،پنجره و ستونهای بسیاری از بناهای تاریخی شهرهای ایران ازجمله در اصفهان بنای عالی قاپو،  چهلستون، مسجد مدرسه چهارباغ، ساختمتنهای اربابی منطقه بختیاری و غیره از چوب چنار ساخته شده است ودر سراسر عمر این بناها، سالم و بی عیب باقی مانده اند

2.مصارف دارویی:

از پوست درخت چنار برای از میان بردن لکه های پوستی ، از ریشه اش برلی درمان مار گزیدگی ،از میوه و برگ آن برای رفع ناراحتیهای حلق و گرفتگی صدا استفاده میشود.

این گونه در شرایط آب و هوایی تهران به خوبی رشد میکند و از گونه های سازگار است انتشار جغرافیایی آن در جنوب شرقی اروپا و مرکز آسیاست.

شرایط مطلوب اکولوژیک چنار خاوری:

الف: شرایط زیستگاهی:

آب و هوا: درخت چنار در هوای معتدل و کمی سرد نظیر ارتفاعات البرز و شمیرانات رشد خوبی دارد. چنار بسیار آب دوست است ودر مکان هایی که جوی آب از کنار آن میگذرد تهویه ریشه های آن بخوبی صورت میگیرد و رشد سریعی دارد.

درخت چنار در تهران ، سرمای خشک تاحدود 21- درجه سانتیگرا و گرمای 42+ درجه سانتی گراد را تحمل میکند ، ولی گرمای شدید جنوبی و ساحلی ایران را تحمل نمیکندو برگهای آن در تابستان خشک میشوند.

خاک: چنار به علت داشتن ریشه های قوی وعمیق ، در خاکهای نسبتا ریز بافت ، عمیق آبرفتی ، با رطوبت متعادل و هکشی خوب رشد میکند. در خاکهای کم عمق ، سنگلاخی، یا قلوه سنگی، متراکم یا درشت افت و آهکی رشد آن محدود میشود و قبل از فصل پاییز خزان میکند، (مانند خاک منطقه جنوب تهران که به علت فشردگی و وجود لایه های تقریبا غیر قابل نفوذ در قسمت های زیرین ، مانع از رشد ریشه ها شده است) و تجمع زیاد آب در خاک ، ریشه ها را خفه میکند. بنابرین از کاشت این درخت در خاکهایی با زهکشی نامناسب باید خوداری نمود.

برخی آفات و بیماری های مهم چنار: زنجرک چنار، سوسک چوبخوار، پروانه مینور چنار،

نحوه تکثیر چنار:

1-تکثیر از طریق بذر: چنار را در اوایل بهار در محیط خارج از گلخانه از طریق بذر کشت میکنند. قوه نامیه چنار کم است. بنابراین بلافاصله پس از بذرگیری از درخت ، باید آنرا در بستری از خاک سبک تشکیل شده است بکاریم و پس از یکسال آن را جابه جا نماییم.

2-تکثیر از طریق قلمه : برای آنکه یک نهال خوش فرم داشته باشیم، باید از شاخه درختان جوان یا پاجوشها به عنوان نهال استفاده کنیم ، زیرا این قلمه ها از قدرت ریشه زایی زیادی برخوردارند.

آلرژي زايي:

چنار گياهي ست آب دوست با گرده هاي فراوان و دست كم از هر 100 نفر 20نفر به گرده چنار حساسيت دارند. گرده چنار داراي قطب هاي مشابه ، محور نسبتا كوچك و اگزين مشبك با شبكه هاي ظريف است. ميوه آن كه از فندقه هاي زيادي تشكيل شده است. پس از رسيدن متلاشي و آزاد ميشوند. هريك ازين فندقه ها زايده كوچك كركداري دارد كه استشناق كركها و گرده ها براي 20درصد مردم آلرژي زا ميباشد.

 

انواع شمشاد Buxus

نام فارسی: بقس، شوشار، شیشار، بقش، شر، شهر و…

تیپ رویشی: از نوع درختچه

وضعیت خزان پذیری: همیشه سبز

قابلیت هرس: هرس پذیر

نیاز نوری: آفتابی – نیم سایه

نیاز آبی : کم نیاز

مقاومت اکولوژیک: مقاومت به گرما و آفتاب

گونه گیاهی: پهن برگ

بقیه در ادامه مطلب

مشخصات ویژه گیاه:

تمامی قسمت های گیاه سمی است.

گلدهی آن غیر قابل توجه است. (زرد رنگ کوچک)

این گیاه بذر دهی فراوانی داردو همین به حفظ آن کمک میکند.

در ارتفاع پایین تخریب می شود و با ارتفاع بالا ناسازگاری دارد به همین دلیل محدودیت رویش دارد.

ارتفاع متوسط گیاه بین ۱٫۵ تا ۸ متر می باشد.

بهترین و بکرترین جنگل آن در ”خیپوس“ در ساری قرار دارد.

فرم آن کروی، متراکم با بافت نیمه سنگین بوده.

روش کشت و تکثیر:

شمشاد را به روش قلمه زدن و یا تقسیم پاجوش هایش میتوان زیاد کرد

پراکندگی جغرافیایی در کشور:

در گذشته ای نه چندان دور پایه های متعددی از این گیاه در مناطق جنگلی استان های گیلان، مازندران و گلستان مشاهده می شد ولی امروزه از یک سو دراثر تصرف جنگل ها به بهانه توسعه شهرها و روستاها و از سوی دیگر به دلیل قطع و بهره برداری بی رویه از این گیاه تعداد پایه های آن به شدت رو به نقصان نهاده است. بهترین و بکرترین جنگل آن در ”خیپوس“ در ساری قرار دارد.

مصارف صنعتی:

چوب آن در گذشته یکی از مهم ترین گونه های صادراتی بود و از گونه ای از آن در ساخت عمارتها استفاده میشده است. (شمشاد قصب پوش)

از جنگل‌های انبوه شمشاد برای تهیه الوار استفاده می‌شود.

از چوب شمشاد رسمی زغالی برای نقاشی کردن تهیه میشود.

در ساخت صنایعی همچون مبل های درجه یک، منبت کاری، وسایل تزئینی، دوک نخ ریسی و…. کاربرد دارد.

در شمال از جنگل های شمشاد در کنار ساحل برای جلوگیری از پراکندگی شن ها استفاده می شود.

ویژگی ها و محدودیت ها: سایه پذیر نمی باشد ولی می تواند عایق صوتی و بصری مناسبی باشد.

تابش نور و گرمای خورشید بر برگ های این درخت باعث می گردد که بوی نامطبوع از آن ها متصاعد شود

شمشاد رسمی

نام لاتین: Euonymus europea

سرعت رشد: متوسط

ارتفاع: ۲ متر

قطر تاج: ۲ متر

نیاز نوری: آفتابی – نیم سایه

نیاز آبی: کم نیاز

زمان ظهور معیار زیبایی: تمام فصول

خاک مناسب: هر نوع خاک

کاربرد در فضای سبز:کاشت به عنوان پرچین در چمن کاریها و پارکها

شمشاد جنگلی

نام لاتین: Buxus sempervirens

سرعت رشد: متوسط

ارتفاع: ۵ متر

قطر تاج: ۵ متر

نیاز آبی: متوسط

زمان ظهور معیار زیبایی: اوایل تابستان

خاک مناسب: اسیدی

کاربرد در فضای سبز:به عنوان پرچین یا تک کاشت در پارکها و چمن کاریها

شمشاد ابلق نقره ای

خانواده: Celastraceae

نام لاتین: Euonymus japonicus ‘Argento variegatum’

تیپ رویشی: درختچه

وضعیت خزان: همیشه سبز

سرعت رشد: متوسط

ارتفاع: ۵/۱ متر

قطر تاج: ۵/۱ متر

نیاز نوری: آفتابی – نیم سایه

نیاز آبی: کم نیاز

معیار زیبایی: شاخساره

زمان ظهور معیار زیبایی: اوایل تابستان

قابلیت هرس: هرس پذیر

مقاومتهای اکولوژیک: مقاوم به گرما و کم آبی

خاک مناسب: هر نوع خاک

کاربرد در فضای سبز:

به عنوان پرچین یا تک کاشت

در پارکها و چمن کاریها

توضیحات: درختچه ای همیشه سبز ، حداقل دمای ۱۵ درجه زیر صفر را تحمل می کند، جهت ایجاد پرچین ، کاشت توده ای ، تک درختچه زینتی و همچنین به منظور اجرای طرح های مختلف در سطح محوطه ها مورد استفاده قرار می گیرد.

شمشاد ابلق طلایی

نام لاتین: Euonymus japonicus var. aureo-marginatum

سرعت رشد: متوسط

ارتفاع: ۵/۱ متر

قطر تاج: ۵/۱ متر

نیاز آبی: متوسط

زمان ظهور معیار زیبایی: تمام فصول

خاک مناسب: هر نوع خاک

کاربرد در فضای سبز: کاشت به عنوان پرچین در چمن کاریها، تک کاشت و پارکها

شمشاد برگ نعنایی

نام لاتین:

Euonymus japonicus ‘Microphylla’

سرعت رشد: متوسط

ارتفاع: ۰٫۶ متر

قطر تاج: ۱٫۲متر

نیاز آبی: کم نیاز

زمان ظهور معیار زیبایی: اوایل تابستان

خاک مناسب: هر نوع خاک

کاربرد در فضای سبز: به عنوان پرچین یا تک کاشت در پارکها و چمن کاریها

 

مورد

مورد با نام علمی Myrtus communis درختچه کوچکی است که ارتفاع ساقه آن در شرایط عادی بین ۱ تا ۳ متر است. برگ‌هایی همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده، نوک‌تیز، عاری از تار و دندانه، چرمی، به رنگ سبز تیره و معطر دارد. گل‌های نسبتاً درشت و زیبای مورد، رنگ سفید و بوی مخصوصی دارند و از اردیبهشت ماه تا تیر ظاهر می‌شوند.

پیدایش گلهای این درختچه به صورتی است که مانند برگ‌ها وضع متقابل داشته و در کنار آنها، به ساقه می‌پیوندند. هر گل آن ۵ گلبرگ مساوی به صورت گسترده دارد، بطوری که وجود این حالت باعث می‌شود پرچم‌های متعدد و فراوان گل تا انتهای میله و محل اتصال میله به نهنج به صورت دسته‌ای از تارهای بلند و ظریف رویت می‌شوند.

برگ، میوه و گل‌های روی ساقه مورد دارای خواص دارویی هستند و این درختچه بیشتر در نواحی شمال ایران، فارس، کرمان، بندرعباس و یزد رویش دارد.

مورد، اثر ضدعفونی کننده دارد و از آن در مصارف داخلی و خارجی می‌توان استفاده کرد همچنین مقوی معده، نیرو دهنده‌است و در رفع بیماری‌های دستگاه تنفس و مجاری ادرار به کار می‌رود.

گياه مورد از جمله گياهاني است كه بواسطه شرايط خاص رويشگاهي و رشد و توسعه در مناطق گرم و نامساعد در حفظ و نگهداري اركان محيط زيست در اين مناطق نقش به سزايي دارد. توجه بيشتر به اين گونه از گياهان علاوه بر رونق و توسعه اقتصاد روستايي با كاهش تخريب و در نتيجه پايداري محيط زيست مناطق نيمه خشك كشور همراه است.

پراکندگي جغرافيايي اين گونه در ايران نسبتاً وسيع و اغلب در استان هاي گرمسيري جنوب و مرکز ايران مي رويد و علاوه بر ايران افغانستان، پاکستان و مناطق مديترانه اي نيز مي رويد. درختچه اي هميشه سبز و بسيار زيبا که اغلب گرما پسند بوده و در مناطق گرمسيري ايران و بندرت در نواحي معتدله و معتدله گرم مي رويد. درختچه اي است که گاهي جنبه تقدس داشته در کنار زيارتگاه ها و پرستشگاه هاي مذهبي نيز کاشته مي شود. عطر زيبا و دل انگيز برگ هاي آن جلوه اي خاص به اين درختچه مي دهد.

برگها بخش داروئي درختچه هاي مورد مي باشند. برگهاي اين گياه داراي اسانس، تانن، فلاونوئيد، ويتامينCو فاقد الكالوئيد و گليكوزيدهاي قلبي مي باشد. ميزان اسانس برگها به ميزان 5/1 تا 2 درصد مي باشد.عمده تركيبات اسانس مورد ترپينولن ، سينئول، لينالول، ترپينئول و ليناليل استات تشكيل مي دهد.

بهترين زمان جمع آوري برگ ها از اواسط بهار تا اواسط تابستان مي باشد كه گياه حداكثر فتوسنتز را انجام مي دهد. برگها چنانچه در سايه آفتاب خشك شوند رنگي پر رنگ و بويي مطبوع و تند خواهند داشت. اما در صورتي كه در مقابل آفتاب شديد خشك گردند به رنگ زرد متمايل و بوي بسيار كمي خواهند داشت.

 

زرشک

گونه های زرشک زینتی را در سه گروه می توان دسته بندی کرد: خزان دار زرشک به خاطر دارا بودن ویژگی های مناسبی مثل گلهای خوشه ای زرد تا نارنجی، میوه های قرمز تا آبی - بنفش تغییر رنگ زیبای شاخ و برگ در پاییز و ارتفاع مختلف از 30 سانتی متر تا حدود 2/5 متر در طراحی فضای سبز در باغهای صخره ای تا حاشیه پارکها به صورت منفرد یا در دسته های کوچک کاربرد دارند. ارقام زینتی زرشک از نظر شکل و رنگ برگها و میوه هایشان دارای تنوع بسیار زیادی هستند. بیشتر زرشکهای خزان دار منشا آسیایی دارند کاملا مقاوم بوده و در آفتاب یا کمی سایه و تقریبا در هر خاکی که زهکشی خوبی داشته باشد به آسانی رشد می کنند. این گونه معمولا برگهای تخم مرغی و جبه های قرمز رنگ دارند. زرشکهای همیشه سبز دارای برگهای چرمی اغلب کاردی شکل و دندانه دار با میوه های آبی سیاه و ارغوانی می باشند. آنها عمدتا منشا آسیایی داشته و تعداد کمی نیز از آمریکای جنوبی هستند.

Berberis darwinii ، B.stenophylla دو رگه زیباترین درختچه های همیشه سبزی هستند که پرورش داده می شوند. زرشک امریکایی بومی شمال شرق آمریکاست زرشک ژاپنی اغلب به عنوان پرچین یا یک درختچجه زینتی کاشته می شود و چندین رقم با شاخ و برگ ارغوانی یا زرد پاکوتاه آن در طراحی فضای سبز کاربرد دارد.

جالب است بدانیم که زرشک ژاپنی که متداول ترین گونه زرشک مورد استفاده در طراحی فضای سبز در نقاط مختلف دنیاست و از قابلیت سازگاری خوبی نیز برخوردار است تا سال 1981، 16 رقم مختلف زیبا معرفی شده که از نظر رنگ برگ در دوگروه برگ قرمز ارغوانی با نام atropurpurea و گروه برگ سبز قرار می گیرند.

B.thunbergi Thornless بدون خار با عادت رشدی به فرم شبه کروی و اندازه نهایی 180-120 سانتی متر

B.thunbergi Aurea با برگهای زرد روشن این رقم حالتی از تظاهر ژنهای مغلوب را دارد.

B.thunbergi Erecta شاخه های به صورت راست و مستقیم رشد کرده و تعداد بسیار کمی شاخه جانبی تولید می شود.

B.thunbergi atropurpurea Crimson pygmy با رشد کوتاه و متراکم (ارتفاع 60-45 سانتی متر) و شاخ و برگ ارغوانی زیبا

گونه های جنس ماهونیا که قبلا جزو جنس زرشک قلمداد می شدند درختچه هایی همیشه سبز هستند که دارای برگهای چرمی با گلهای زرد خوشبو و میوه های آبی رنگ خوراکی بوده و پرورش می یابند. امروزه بیش از 170 گونه و رقم زرشک که غالبا زینتی هستند کشت و کار می شوند.

متخصصان علوم باغبانی به پرورش ارقام و گونه های زینتی زرشک پرداخته اند. به عنوان مثال مهمترین ارقام باغی B.vulgaris را می توان به شرح زیر خلاصه نمود.

ارقام alba با میوه های سفید albo variegata با برگهای به اشکال مختلف سفید رنگ aureo- marginata با برگهای حاشیه زرد طلایی arganta marginata با برگهای حاشیه نقره ای و (atro-purpura (var.purpurea با برگهای ارغوانی تند.

همچنین از انواع باغی گونه B.vulgaris که حائز اهمیتند می توان به asperma که بدون بذر است Dulcis که اسید کمتری دارد Lutea با میوه های زرد رنگ و Sulcata با شاخه های گوشه دار اشاره نمود.

با استفاده از گونه های پرخار زرشک و کشت متراکم آنها در حاشیه باغها می توان حصار غیر قابل نفوذی حتی در برابر حیوانات ساخت و بدین ترتیب در هزینه دیوارکشی نیز صرفه جویی نمود.

در ایران خصوصیات دو گونه زرشک بومی از نظر خصوصیات زینتی و کاربرد در فضای سبز مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهادهای به شرح ذیل مطرح شده است:

زرشک زرافشانی مناسب برای کشت گروهی در وسط بزرگ راهها قابل کشت در حاشیه استخرها و آبریزها، جایگزین پیرکانتا در برخی محل ها.

زرشک معمولی مناسب برای کشت توده ای به عنوان درختچه پوشاننده و راهنما قابل کشت در حاشیه رودخانه ها و کشت آن به عنوان پرچین.

از زرشک علاوه بر مصارف گفته شده جهت رنگ کردن الیاف پشم، ابریشم و پنبه استفاده می شود. دلایل متعددی برای استفاده از رنگهای گیاهی و معدنی برای رنگ کردن به خصوص پشم وجود دارد که عمدتا پایداری این رنگها و حفظ محیط زیست در نتیجه کاربرد آنهاست.

تمشک

نام فارسی :        تمشک وحشی

نام علمی:                   . Rubus sp

نام انگلیسی:              Blackberry

خانواده :                      Rosaceae

تیپ رویشی:   درختچه

وضعیت خزان:   خزان کننده

سرعت رشد:   سریع

ارتفاع:   5/1 متر

قطر تاج:   1 متر

نیاز نوری:   آفتابی

نیاز آبی:   کم نیاز

معیار زیبایی:   گل، میوه و شاخساره

زمان ظهور معیار زیبایی:   بهار و تابستان

قابلیت هرس:   هرس پذیر

مقاومتهای اکولوژیک:   مقاوم به گرما و کم آبی

خاک مناسب:   هر نوع خاک

کاربرد در فضای سبز: کاشت در د یواره ها، باغهای صخره ای، سطوح شیب دار و پارکها

وضعیت سازگاری با شرایط اکولوژیک موجود: عالی

گیاه شناسی:

این جنس در ایران ۸ گونه گیاه علفی و درختجه ای غالبا” تیغدار با نام عمومی تمشک دارد که در مناطق جنگلی و غالبا”سایه می رویند.گیاهانی هستند دائمی با شاخه های چوبی دوساله به صورت بوته ای و بالارونده. طول ساقه های آن حداکثر به ارتفاع ۲ متر می رسد و پوشیده از خار است. برگ ها شانه ای و دارای  ۳ تا ۵  پرچه با حاشیه ای مولی قسمت زیرین برگ ها نرم  و کرکدار است. دمبرگ کوتاه و خاردار می باشد. گل ها به صورت مجتمع روی شاخه ی انتهایی در خرداد ماه ظاهر شده و دارای پنج گلبرگ سفید و پنج کاسبرگ و تعداد زیادی پرچم می باشد.

یک گونه از این جنس بنام .Lahidjanesis Rech    تمشک لاهیجانی که مختص لاهیجان و اطراف آنست و تمشک بسیار خوشمزه ای است .

تکثیر:

این گیاه از طریق قلمه و خوابانیدن انتهای شاخه به راحتی تکثیر می یابد.

مواد موثره:

تانن ها، پلی پپتیدها، روغن فرار، مواد معدنی و قندها، فراگارین و ویتامین های K,E,C,A,B و اسید سالیسیلیک  می باشد.

دیوار نگاری عمودی بر بستری غیر از گیاه:

انواع پیچک ها:

پیچ امین الدوله:

پیچ امین الدوله ، Lonicera از گیاهان خانواده کاپریفولیاسه Caprifoliaceaو جزو گیاهان بالارونده و متداول قدیمی بوده و در بیشتر منازل قدیمی برای پوشش آلاچیق ، چَپَر ، داربست های چوبی ازآن استفاده میکردند . این گیاه به نام امین الدوله صدر اعظم ایران در دوران سلطنت قاجار از این جهت نامگذاری شده که گویا اولین بار توسط امین الدوله به ایران آورده شده است در حالی که نام علمی آن لونی سرا Lonicera میباشد .

از انواع مشهور آن عبارتند از :

۱ ـ پیچ امین الدوله پریکلی منیوم L.periclymenium: است که عطری بسیار دلپذیر دارد . گلهای لوله ای شکل گلدسته ای به رنگهای سفید ، کرم و ارغوانی ملایم تمام گیاه را می پوشاند . شکفتگی گلهایش از اواسط خرداد تا شهریور ماه است .

۲ ـ پیچ امین الدوله بلژیکا L.belgica: که شکفتگی گلهایش زودرس میباشد. گلبرگها به رنگهای گوناگون مشاهده میشوند و بخصوص قسمت خارجی گلبرگها تیره تر است .

۳ ـ پیچ امین الدوله سرو تینا Serotina: که شکفتگی گلهایش به کندی وآرام صورت میگیرد. از ارقام دیگر این گیاه نوعی دورَگِه وجود دارد که گلهای زرد پرتقالی و برگهای دائمی دارد. گلهای این گونه بخصوص بدون عطر و دارای دوام طولانی است و ازتیرماه تا آذرماه ادامه دارد. دو رَگِه دیگری از این درختچه وجود دارد که دارای گلهای زرد ارغوانی بوده و فقط در تابستان گل میدهد .

۴ ـ پیچ امین الدوله ژاپونی L.japonica: این گونه از انواع مقاوم و نیرومند است . از اردیبهشت ماه تاهنگام یخبندان غرق درگلهای سفید میباشد . در اواخر دوران گلدهی گلبرگهایش به رنگ زرد و یا کِرِم در میآیند و تا کنون دو رقم ژاپنی آن مشاهده شده است .

۵ ـ پیچ امین الدوله چینی L.chinensis: دارای گلهای صورتی و برگهای ارغوانی است و تضاد بیناین دو رنگ حالت عجیبی بوجود می آورند .

۶ ـ پیچ امین الدوله رتیکولاتا L.Reticulata: از انواع پاکوتاه بوده در سینه مال و خاکهای شیب دار برای جلوگیری از ریزش خاک و سبز کردن خاک مورد استفاده قرار میگیرد .

تمام انواع این درختچه پیچنده هستند و شاخه ها بدور پایه انتخاب شده میپیچند . پایه ها میتوانند به شکل طاق کوچک یا داربست های چوبی کوتاه و بلند انتخاب شوند. این درختچه نیاز مبرم به آفتاب و محلهای آفتابرو دارد .خاک غنی و آب فراوان از احتیاجات اولیه رویش این گیاه میباشد.

احتیاج به هرس مفصل ندارد ولی باید هر چند وقت یکبار هرس کوچکی روی شاخه های آن انجام پذیرد تا زمانی که محل خود را پوشیده و سر سبز نگاه دارد .

برگ ها

برگ ها همیشه ایام سبزند اما در زمستان قسمت های پایین شاخه ها تعدادی از برگ های خود را از دست می دهند.

گلدهی

گل ها که معمولاً زرد یا سفیدرنگ هستند، بسیار معطرند و در اوایل بهار شکفته می شوند. در بعضی گونه ها گل ها ابتدا سفیدرنگند ولی به تدریج زرد می شوند.

نور

بدون شک گیاهان گلدار برای گلدهی به نور کامل آفتاب احتیاج دارند اما برای پیچ امین الدوله محیط های نیمه سایه و حتی سایه کامل مشکل خاصی ایجاد نمی کند اما به هر حال تاریکی به عنوان یک عامل محدودکننده، گلدهی را به تأخیر می اندازد و موجب کاهش گل ها می گردد.

ازدیاد

پیچ امین الدوله را می توان به آسانی با روش های مختلفی مانند خوابانیدن شاخه و یا قلمه ساقه تکثیر نمود.

تکثیر به روش قلمه

بهار زمان مناسبی برای ازدیاد پیچ امین الدوله است. در بهار از ساقه های برگدار و نرم که قدری چوبی هستند، قلمه تهیه میشود. بهتر است بستر کاشت قلمه ها خیس و نمناک باشد.

خوابانیدن شاخه:

خوابانیدن شاخه روش مناسبی برای ازدیاد پیچ امین الدوله است. شاخه های بلند را طوری در خاک قرار میدهند که نوک شاخه ها بیرون از خاک باشد. عمق مناسب برای قرار گرفتن شاخه در خاک حداقل سه سانتی متر است.

بعد از یک یا دو ماه شاخه در محل تماس با خاک ریشه می زند. اگر عمل خوابانیدن شاخه در گلدان انجام شود، به سادگی می توانیم بعد از ریشه دار شدن، شاخه ها را با قیچی از پایه اصلی جدا کرد و گلدان را به محل مناسب منتقل کرد.

هرس:

هرس پیچ امین الدوله بیشتر به منظور فرم دهی انجام می شود، شاخه های مزاحم را حذف کنید و شاخه های خوش فرم را به قیم ببندید. معمولاً بعضی از شاخه های داخلی پیر و گاهی خشک می شوند. آنها را جدا کنید. تا گیاه شکل مناسب خود را پیدا کند.

کلماتیس:

گياه خانواده رانونكولاسه، پيچ رونده و زيباي كلماتيس اورينتاليس Clematis orientallis است. براي پوشاندن نرده هاي باغ ها يا استفاده در آلاچيق‌ها و هر جايي كه بخواهند منظره سبز و همراه با گل ايجاد كنند از اين گياه استفاده مي كنند. رنگ آبي، بنفش و صورتي در اندازه هاي كوچك و بزرگ كلماتيس باعث شده كه آن را به منظورهاي مختلف استفاده كنند.

كلماتيس گياهي است كه بوته بادوام و طولاني از نظر گل دهي دارد. اين گياه از اوايل ارديبهشت ماه تا زمان سرما به حالت گلدار ديده مي­شود. كلماتيس براي فضاي آزاد كه خواهان گل­هايي با دوره طولاني گل ­دهي باشد مناسب است.

كلماتيس بوسيله پيوند روي نهال هاي بذري تكثير مي شود. پيوند به دو صورت انجام مي­گيرد:

1. پيوند در گلخانه؛

2.پيوند در فضاي آزاد.

اگر پيوند در گلخانه صورت گيرد، گياهان را در گلدان قرار مي دهند و پيوندك را از پيوندك هاي در حال خواب زمستانه جدا مي كنند. اين پيوندك ها قبلاً شناسايي شده اند و براساس رنگ و درشتي گل به آن‌ها شماره مي دهند. و بعد از انتقال به گلخانه آن‌ها را روي پايه بذري بشكل پيوند انگليسي پيوند مي دهند.

پيوند در هواي آزاد به شكل تي T است كه در 2 فصل آن را انجام مي دهند، يكي در اواسط بهار حدود ماه خرداد، ديگري پيوند خواب در شهريور ماه. پايه هاي پيوند شده با مراقبت و نگهداري در سال آينده گل هاي مورد نظر را توليد مي كنند.

اگر كلماتيس را پيوند نزنند فقط ارقام كلماتيس اورينتاليس (كلماتيس وحشي) گل هاي كم و بسيار كوچكي توليد ميكند. اما كلماتيس هاي پرورشي گل هاي درشت در تمام طول سال توليد مي كنند، لذا تكثير پيوندي اين گياه ضرورت دارد.

پیچ اناری:

این گیاه رونده از خانواده بینو نیاسه Bignoniaceae بوده برگهایش مرکب و نامنظم و گلهائی به رنگ قرمز نارنجی دارد .

دو نوع از این گیاه رونده تا کنون شناخته شده است که دارای شاخه های نیرومند بالارونده و برگهای آویخته می باشند .

1 ـ C. radicans : یا یاس ویرجینی بوسیله ریشه های هوائی و ساقه های بلند خود به دیوار متصل می شود .

ریشه های هوائی مجهز به چنگکهائی برای اتصال به دیوار ، پایه یا داربست می باشند .

گلهای لوله ای نارنجی و براق این گیاه در اوایل پائیز شکفته میشوند و بشکل یک دسته گل در انتهای ساقه ایکه در همان سال رشد کرده است ظاهر میشود و یک رقم از این دسته دارای گلهای زرد رنگ هستند .

2 ـ C. chinensis  یا C. grandiflora  : شاخه ها و گلهای درشت تری نسبت به سایر انواع خود دارد به دلیل فقدان چنگکهای ریشه ای از مقاومت کمتری برخوردار است و اصولا این دسته دارای قدرت کمتری از دسته قبلی هستند و گلهای دهان باز آن به رنگ قرمز یا نارنجی براق می باشند.

نوع دورگِه C. tagliabuana : به نام مادام گالن Mme Galen دارای گلهای قرمز است که در تیر و مرداد گل می دهد و با سایر مشخصات آن مثل ارقام قبلی می باشد .

اصولا پیچ اناری گیاهی کم توقع بوده احتیاج چندانی به تغذیه کافی و در نتیجه کود ندارد .

هوای سرد چندان ناراحتی برای این گیاه تولید نمی کند .

خاکهای آهکی ضرر زیادی برای این گیاه ندارند و اصولا با هر شرایطی خود را تطبیق میدهد .

در مکانهای آفتابرو گلهایش زودتر ظاهر می شود .

طرز تکثیر :

 این گیاه به سه طریق قلمه زدن ، جداکردن پاجوش و خواباندن شاخه تکثیر میشود .

آبشار طلایی

نام فارسي : آبشار طلائی

نام علمي:Rosa banksian

نام انگليسي : Banksian rose

خانواده: ‍ Rosaceae

گونه‌ای رز بالارونده با بلندی و گستردگی ۱۰ متر که روی دیوار، فنس و پرگولا هدایت می‌شود. دارای برگ‌های کوچک سبز پررنگ است. گل‌های فراوان، زرد رنگ و غیر معطر آن در اواخر بهار ظاهر می‌‌شوند.

روش تكثير:

به‌ وسیله قلمه نیمه خشبی در پائیز و پیوند جوانه در تابستان امکان‌پذیر است.

نوع خاك: خاك معمولي + كو دامي و مقداري ماسه

شكل ظاهري برگ وگل:

 پيچ بالارونده قوي بدون خار كه در اواسط بهار خوشه هاي گل طلائي رنگ به قطر 5/2 سانتي متر مي دهد تا ارتفاع ده متر رشد مي كند . برگها كوچك و سبز كم رنگ مي باشند.

نيازهاي محيطي:

• دما: حداقل 15- درجه سانتيگراد

• نور: كامل

• آبياري: كم

به مکان آفتابی و خاک غنی و مرطوب با زهکشی خوب نیاز دارد. حداقل دمای قابل تحمل آن ۱۵- درجه سانتی‌گراد می‌باشد

آفات و بيماريها: مورد خاصي ندارد .

 

پیچ کانگورو       

مشخصات: اسم علمی پیچ کانگورو Cissus antractica ، از خانواده Vitaceae می باشد این جنس

دارای ۳۵۰ گونه مختلف از گیاهان خشبی همیشه سبز بالا رونده و حاوی ده گونه با ساقه گوشتی

است. پیچ کانگورو، بومی استرلیا بوده و ارتفاع آن به ۵ تا ۶ متر می رسد. برگهای براق و سبزآن شکل

تخم مرغی داشته و درای لبه دندانه دار تیز می باشد. طول برگها در حدود ۱۰ سانتی متر است. از این

 گیاه به صورت آویزی هم می توان استفاده کرد.

مراقبت: این گیاه به نور کم تا متوسط، دمای بین ۱۰ تا ۲۲ درجه سانتیگراد، مقدار متوسط آب احتیاج

دارد و خاک باید همیشه دارای رطوبت باشد و در هر بار آبیاری نباید آب زیاد به گیاه داد. رطوبت نسبی

هوا بین ۵۰ تا ۷۰ درصد برای این گیاه مناسب می باشد. سیسوس خاک قلیایی با PH حدود ۷-۸ را می

 پسندد.

دما: 25در روزهای 25-30 درجه سانتی گراد و در شب 10-15 درجه سانتی گراد را دوست دارد.

رطوبت:در تابستان هفته ای 2 بار غبار پاشی شود.

آبیاری: نیاز آب متوسط دارد در فصل گرما هفته ای 2 بار و در فصول سرد 10-12 روز یکبار کافی است.

تغذیه:در فصول رشد هر 20-40 روز یکبار گیاه را با کودهای کامل تغذیه نمایید

تنوع: در حدود سیصد و پنجاه  گونه و زیرگونه دارد. شاخه‌های آن‌ها چوبی از نوع چوب انگور به نام ویتاسه‌آئه Vitaceae می‌باشد. برگ‌ها

اغلب گوشتی و گاهی آبدار هستند. گونه C.incisa از شناخته شده‌ترین گونه‌های آن می‌باشد. گونه

C.Antarctica که به آن پیچ کانگورو می‌گویند، از رایج‌ترین گونه‌ها است. خاستگاه و سرزمین اصلی این

گیاه مناطق حاره و معتدل تا گرم و مناطق حول خط استوا مانند استرالیا، امریکای مرکزی و افریقای

شمالی و مرکزی می‌باشد. همه گونه‌های این خانواده رونده نیستند ولی همگی با روش قلمه زدن تکثیر

می‌شوند. درازای برخی از آنها تا بیست متر هم می‌رسد. اما درازای پیچ کانگورو سه یا چهار متر

 می‌باشد. سرعت رشد آن بسیار خوب است و توسط پیچک‌های خود به جلو می‌رود و خود را به بدنه

سایر گیاهان و اشیا می‌چسباند. رشد خوب گیاه و نیز بی توقع بودن گیاه موجب شده در نزد مردم

 محبوبیت خاصی به دست آورده و همه جا خود را دوست داشتنی جای دهد.

این گیاه با آنکه بومی مناطق گرمسیر است، آب و هوای خنک را بیشتر دوست دارد و رشد خوبی را در

آن نشان می‌دهد. هم در آفتاب و هم در سایه رشد دارد. اما سایه روشن را بیشتر دوست دارد و به جز

در زمان قلمه زدن، به آب زیادی احتیاج ندارد. زمان قلمه زدن در اوایل فصل بهار و ترجیحآ اواخر فصل

زمستان است.

دیوارنگاری گیاهی افقی:

چمن

چمن ها جزو تیره گندمیان(Graminae) محسوب شده و گیاهانی علفی می باشندکه در طول دوره رشد رویشی یا فاقد رشد طولی ساقه بوده و یا به میزان اندکی رشد طولی ساقه خواهند داشت. در واقع دوره رشد رویشی شامل توسعه پنجه ها(tillers) ، ریزوم و استولون می باشد. در نتیجه می توان چنین نتیجه گیری کرد که بیشتر بخش رویشی آنها شامل برگ است.همچنین به علت اینکه ساقه ها و نقاط رشد(جوانه ها)به صورت متمرکز در نزدیک سطح زمین قرار گرفته اند،قابلیت جیده شدن در نوبت های متوالی را دارند،بدون اینکه به نقطه مریستمی آنها آسیبی وارد آید.

ریشه

ریشه چمن افشان و متراکم و نسبتا کم عمق می باشد.عمق ریشه اغلب کمتر از ۱ متر و به ندرت بیش از ۲ متر است. در چمن های فصل سرد ،بهترین زمان رشد ریشه در اوایل بهار و پاییز است و دمای بهینه رشد ریشه اندکی کمتر از دمای مناسب رشد ساقه است.به نحوی که ریشه حتی در زمستان هم دارای رشد می باشد،مگر اینکه زمین یخ زده باشد.

چیدن شدید و مداوم چمن،دمای زیاد،شرایط نامساعد فتوسنتز(سایه) بر رشد ریشه تاثیر منفی دارد و باعث افزایش رشد برگ و همچنین افزایش نسبت بخش هوایی به ریشه گردیده که اثری منفی در رشد گیاه خواهد داشت.

ساقه

گیاهچه ها در طول دوره رویشی دارای ساقه نزدیک به سطح زمین و گره های ساقه بهم فشرده اند. برگها در بالای این جوانه انتهایی توسعه یافته و به صورت غلاف رویهم قرار می گیرند.ساقه حاوی جوانه انتهایی و میانگره های کوتاه بوده و از قسمت بیخ، پنجه ها و در زیر خاک ریشه ای فرعی پدید می آیند. ساقه چمن ماشوره ای و به صورت تو خالی و دارای گره و میانگره است.

پنجه زنی(Tillering)

مرحله ای از رشد رویشی گندمیان است که گره های نزدیک بهم با ایجاد پنجه اول در زیر خاک و شاخه های فرعی و پنحه های بعدی و متعاقبا ایجاد پنجه های ایجاد شده ، مرحله پنجه زنی را پدید می آورند.بنابراین تیره گندمیان قادرند به جای انشعاب ساقه در ارتفاع بالای خاک،نزدیک خاک و زیر خاک شاخه دهی نمایند که به آن فرایند پنجه زنی گفته می شود.

ریزوم و استولون

ریزوم به ساقه های زیر زمینی افقی اطلاق می شود.استولون شبیه ریزوم بوده ولی رشد آن خزنده و بر روی زمین است.همچنین در سطح زمین تولید ریشه می کنند.تفاوت بین ریزوم و ریشه در این است که بر روی ریزوم گره ها پدید می آید.در واقع ساقه های زیر زمینی خزنده را ریزوم و ساقه های رو زمینی خزنده را استولون گویند.

برگ

در چمن ها برگ شامل پهنک و غلاف(بخش پایینی)می باشد.

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری

فضای سبز شهری بر اکولوژی شهری به ویژه اقلیم، هوا، خاک، آب های زیر زمینی و جامعه حیوانی تاثیر می گذارد. مهم ترین اثر فضای سبز در شهرها، کارکردهای زیست محیطی آنهاست که شهرها را به عنوان محیط زیست جامعه انسانی معنی دار کرده است و با آثار سوء گسترش صنعت و کاربرد نادرست تکنولوژی مقابله نموده، سبب افزایش کیفیت زیستی شهرها می شوند. امروزه جامعه شناسان، روان شناسان و پزشکان بر این باورند که فضای سبز افزون بر تامین بهداشت جو و محیط مکانهای مسکونی، نقش مثبتی در سلامتی شهروندان به عهده دارد. دیوارنگاری گیاهی تلفیقی است از هنر دیوارنگاری و طراحی فضای سبز که با استفاده از گیاهان به عنوان مواد و مصالح اثر ایجاد میشود. شناخت گونه های گیاهی که می توانند در طراحی فضای سبز و دیوارنگاری گیاهی به کار آیند، با توجه به کمبود آب و کیفیت نامساعد خاک در اکثر نقاط کشور و استفاده از گونه های بومی به صورت ضرورتی اجتناب ناپذیر در می آید. گياهان و فضاي سبز در روند زندگي انسانها به خصوص هنگام فراغت از کار و تکاپو به عنوان مامني جهت التيام اعصاب و روان انسان، نقش مؤثري دارند و اين نقش در بقاي حيات در کره خاکي با اهميت تر مي گردد. ضرورت ايجاد و حفظ پوشش سبز گياهان يکي از بديهيات زندگي است و مثلث بقا و دوام انسان که شامل آب، هوا و غذا است بدون وجود گياه هيچ گاه تکميل نمي گردد ، زيرا هم تأمين اکسيژن و هم غذاسازي فقط با وجود گياه امکان پذير خواهد بود. با توجه به ضرورت در حيات انساني و از آنجا که انسان موجودي است تنوع طلب، لذا در فضاي سبز شهري علاوه بر ضرورت بهاء دادن به درختکاري، ايجاد تنوع هم از ديگر فاکتورهاي مهم به نظر مي رسد. استفاده به جا و مناسب از پوشش گياهي، احداث و نگهداري آثار هنری گیاهی، نياز به تجربه ، دانش، تحقيق و تفحص و شناخت نيازهاي گونه هاي گیاهی مختلف دارد، تا رابطه ديرين انسان و طبيعت تقويت شود و انسان بار ديگر با طبيعت فراموش شده آشتي نمايد. در ايجاد تنوع گياهي در فضاي سبز شهري و دیوارنگاری گیاهی همواره محدوديت هاي هوا و اقليم، خشکي، باد، تابش بيش از حد خورشيد و غيره وجود دارد که همين امر باعث کاهش تنوع مي گردد. در پایان یادآور می شویم تنوع محیط جغرافیایی ایران و حاکم بودن وضعیت آب و هوایی گوناگون از منطقه ای به منطقه دیگر در پهنه وسیع کشور، سبب رویش جامعه گیاهی متنوعی شده است. این تنوع که سیمای جغرافیایی گیاهی و به دنبال آن جغرافیای زیستی را جان می بخشد، چه از نظر اقتصادی و چه از نظر اکولوژیکی اهمیت شایان توجهی دارد. گروهی از گیاهان دارویی مانند رزماری، اسطوخودوس، بومادران، سانتولینا، گل محمدی، انواع ختمی، اکالیپتوس، سپستان، کارم رنگی، مورد، خرزهره، همیشه بهار، برگ بو، اقاقیا، کرچک قرمز، مغربی، کم و بیش در فضای سبز کشور کشت می شوند ولی گروه دیگری مانند کورک، سرخارگل، خارشتر، گل گاو زبان، گاو زبان بوراگو، بابونه، بومادران استاندارد، زوفا، سداب، بیدمشک، عناب و سماق، قابلیت واردشدن به فضای سبز و آثار هنری گیاهی را دارند اما تابحال مورد توجه جدی قرار نگرفته اند.