تباین

یکی از اصول پایه در خلق اثر هنری توجه به نقش تباین و استفاده از آن است. تباین یا تضاد یا کنتراست ( Contrast)به معنی کشمکش

متقابل میان عناصر بصری و کیفیت های بصری است که ارتباطی منطقی و در عین حال متضادی را میان عناصر یک ترکیب بیان می کند.

انسان بطور طبیعی بسیاری از مفاهیم مانند خوبی و بدی، شب و روز، سردی و گرمی، تیرگی و روشنی، بزرگی و کوچکی، پهنی و

باریکی، هندسی و غیر هندسی و غیره را از طریق شناخت تفاوت ها و مقایسه آنها درک می کند (نماد یین و یانگ).

استفاده از کنتراست در آثار هنری باعث برجستهتر شدن معنی، گویاتر شدن حالت و قوی تر شدن احساس و در نتیجه انتقال مفاهیم و پیام ها به شکلی مؤثرتر میشود درحالیکه عدم استفاده از آن موجب یکنواختی، ناپایداری تأثیرگذاری و عدم جذابیت اثر میگردد.                                  (تصویر55).

تباین برای نشان دادن تفاوت های بصری بکار می رود. افزایش آن در ترکیب بندی باعث مشخص تر شدن و کاهش آن موجب یکی شدن    عناصر در طرح می شود. طراح تباین را بطور حسی و برای ایجاد مقایسه و مرکز توجه شدن ایجاد می کند. ما هر روز شاهد انواع تباین در زندگی هستیم مانند روز و شب، پرنده در آسمان، محصول کهنه با مدرن. تباین همواره اتفاق می افتد اما گاه متوجه آن نمی شویم مانند

تباینی که بوجود می آید هنگامیکه فضای خالی فرمی را احاطه می کند (فضای تو پر و تو خالی)، خط راست خط منحنی را قطع می کند

(شکل)، فرمی از فرم دیگر بزرگتر می شود (اندازه) یا جهت های افقی و عمودی همزمان (مانند ترکیب بندی متقاطع) آشکار می شوند

(جهت). تباین می تواند ضعیف یا شدید، ساده یا پیچیده، مبهم یا آشکار باشد. برای مثال فرم xبا فرم yمتباین است اما وقتی zمی آید دو

فرم قبل به هم شبیه تر به نظر می رسند و با فرم zمتباین تر می شوند. تباین به هر صورت و شدت می تواند در طرح وجود داشته باشد.

حتی زمانی که طرح صاف، ساده و یکنواخت است نیز بین فضاهای مثبت و منفی تباین وجود دارد. تباین انواع گوناگونی به شرح زیر دارد:

تباین شکلی: بین شکل هندسی/اورگانیک، زاویه دار/بدون زاویه، خط منحنی/راست، طرح مکانیکی/خطاطی شده، طرح خطی/سطحی،

متقارن/نامتقارن، ساده/پیچیده، انتزاعی/بازنمایی شده.

تباین اندازه ای: بین فرم های بزرگ/کوچک، بلند/کوتاه.

تباین رنگی: میان تیرگی/روشنی، درخشانی/کدری، گرمی/سردی و غیره

تباین بافتی: بین بافت نرم/زیر، لطیف/خشن، براق/مات، هموار/ناهموار و غیره.

تباین جهتی: در جهت و زاویه قرارگیری عناصر.

تباین موقعیتی: میان موقعیت فرم نسبت به چهارچوب کادر مانند بالا/پائین، چپ/راست و غیره.

تباین فضایی: میان فضای مثبت (تو پر)/منفی (تو خالی)، متراکم/گسترده، نزدیک/دور، دوبعدی/سه بعدی و غیره (تصویر56)